Отчаяние (на каз.яз.)

Біра, бларды соынан сол кні де, келесі кні де ешкім уып келмеді. Ары бетке жіберілген барлаушылар: б жата шаын олмен алан алыпты. Ал ытайды баса бар скері здері жаында ана басып алан жаа лке — Шыжана айтыпты деген хабар келді. Чжао Хой скері бері арай тісіменен Шыжандаы аза, йыр айтадан бас ктерген. аза олдарын ума тгіл, «байтал тгіл бас айыны» кебіне шырап, ктерілісті басу шін, Чжао Хой скері кейін шегінген. Атты скер олбасшысымен араздасып алан генерал Фу Де де, ел талаудаы олжадан р алмаймын деп Чжао Хой скеріні соынан кеткен. Сйтіп аза даласы б жолы да ытай басыншыларыны аарынан аман тылды.

Бір жетіден бері жауын ктіп тыныып алан Батыр Баян жасаы енді бір кні тнде Кркіреуіктен тіп, ытай шебіне арай беттеді.

Батыр Баян ертеіне-а, ас арая здеріні осыдан он кн брын тастап кеткен бекіністеріні тсына кеп жетті. Мы жігітін тменгі ойнауындаы адыр, асуларды арасына тастап, зі екі серігімен биіктеу бір тбені басына шыып, ары жатаы ойпатта жатан ытай жауынгерлеріні остарына кз жібереді. Ымырт жаа ана тскен, скерлер кешкі асын дайындап жатса керек. Бкіл алап бойы быжынаан от… Санап кріп еді, мыа таяй беріп жаылысып кетті. «р ошаты жанында жеті-сегіз адамнан болан кнні зінде де мынау ойпатта кемінде он мынан астам ытай жауынгерлері бар-ау. Ал біз болса — мыа зер жетеміз» деді ол ішінен. Сйтті де бір туекелге бел буды «ойламаан жерден тиген олды бірі жзге татиды, оан тыныш жатан елін шап- ан ытай басыншыларына деген аза жауынгерлеріні жрегіндегі ашу-кегін ос! Туекел!»

Батыр Баян сол кні тн ортасы ауа, ытай скерлері тегіс йыа кеткен кезде жауын шаппа болды. Біра кзетшілер отыран бекініс-шепті оралып тіп, йыда жатан жауынгерлерді ары ткпірінен тиюді дрыс крді. Сонда ана бларды клін ккке шыруа болады. Батыр Баян з ойын жігіттеріне жеткізді.

— Сізді бл рекетіізді Абылай остар ма екен? — деді лдекім Батыр Баянны ту сыртынан.

Біра Батыр Баян з шешімін згерткен жо. Тн кзге тртсе крінбейтін тым араы еді. Тгілетін анды жасырысы келгендей тксие тнерген. ытай шебіне жіберілген барлаушылар жау остарыны бер жаында тере сай бар екенін айтып келді.

Батыр Баян дереу озалуа мір берді, сайдан ткенше н шыармауа бйырды. Іле жаасыны жиделі, тораыл тоайын жаалай отырып, аза жігіттері сайды ары бетіне шыып, айтадан сап рды. Алдарында бір шаырымдай жерде жау жатыр…

— Уа, аруа! Ажол ата! — деп Батыр Баян тыыршып тран Тлпаркгіне бірінші боп амшы басты.

— Абылай!

— араожа!

— абанбай!

рандасан мы жігіт йытап жатан жау стінен жкіліп келіп алды. Екпіндері ауа тскен рттей жан шыдатар емес. Тнде шапан жау андай орынышты, стеріне аза жігіттері, жетіп келгенде, ытай сыпайлары не істерін білмей, остарынан шыа, беттері ауан жаа ашты. Кбі ара басып арсылы крсетпей, жан сауалап жргендерінде сойыла жыылды, найзаа ілінді. Бкіл дала ытай, манжур скеріні айай-йайына толды.

Жер тартып аламыз деп келген ытайды кп жауынгерлері осы жат жерде аза тапты. ліп бара жатандарында ана, сорлыларды кз алдарында сонау туан лкелеріні кк орманы, млдір аспаны, аырын толысып аан мол сулы срылт зендері елестеді… Кбі «ттеген-ай, бекер келген екенбіз, сол туан жерде неге лмедім» деп кінді… Біра кк найзаны шыменен еріп келген ажал ешайсысын мсіркеген жо, тас шаына ала берді…

Бл айаста бір мыа таяу кісі аза тапты. ытай олбасшылары скерін тртіпке келтіріп, арсы трып лгіргенше, аза жігіттері кзден айып болды. Блара тиген жын емес, адам екенін ытай сыпайларымен атарласа жатан аза жігіттеріні ліктері ана анытады…

Кп кешікпей бозарып та да атты. Жау остарынан ш шаырымдай бйірдегі амысты тоай арасына кіріп лгірген Батыр Баян жасаы шыындарын есептеп еді, ола тскені, жаралананы, аза боланы бар, ш жздей жауынгер жо боп шыты. Батыр Баянны тсі ашып кетті. Енді Іле зеніні ары бетіне шыып, кейін айтпашы боп тран ола, кенет ол:

— Жау олына серіктерімізді тастап кеткеніміз болмас. лсе лігін, лмесе жаралысын алып шыуымыз керек! — деді ызалы жзі сп-ср боп, — ытай остарын айтадан шабамыз!..

Жрт ндемеді. Тек бір арта жауынгер:

— Осы шабуылды бізге иса айтеді, Батыр Баян, — деді, — бір тулік бойы астымыздаы аттарымыз да тыным алан жо. Жне зіміз де лсірейік дегендейміз бе, алай…

— Сонда шынымен-а серіктеріді жау олына тастап кетпексідер ме?

— Тірі аланын дайа тапсырайы, ал лгеніне жрдем беру тек алла-тааланы ана олынан келеді…

Таы бір-екі жауынгер ккілдеді.

— рылан апана зіміз барып тспекпіз бе?

— Кешірер бізді, шіркін боздатар…

Кп ішінен ара аса жйрік мінген ара ср жігіт суырылып ала шыа берді. Бл Ттіара жырау е алаш шегініп келе жатандарында «Кйігіні кегі айтар кн туар» деп жбатан жауынгер еді.

— Жігіттер, лсек біз лгендерден артыпыз ба? Серіктерімізді тастап кету жн емес. Баста, Батыр Баян. Мен ердім соынан!

— Анадан л боп туан жалыз сенсі бе, мен де ердім!

— Мен де!

— Туекел, таы бір шабалы!

— И, сйткен жн… Аты рыр…

— Мені атым да осы шабуыла жараса игі еді…

— Ж, болды! — деді Батыр Баян. — Аттары жарайтындары бері шы. Жарамайтындары осы арада алыдар.

Жртты брі Батыр Баян тран жерге арай шыты.

— Бсе, мені ырандарым осылай болса керек-ті!..

— Уа, Батыр Баян, сені бл рекетіе Абылай слтан алай арар екен? — деді таы баанаы дауыс.