Прывід вясны

Алесь Аркуш

ПРЫВІД ВЯСНЫ

Вершы

КАТРЫНКА

Пяць мэлёдый катрынка сьпявае,

Толькі ведай — круці рукавятку.

Люд у скрыню да старца кідае

Неўміручага жыта зярняткі.

Грай катрынка,

Сьпявай безупынку.

Лес прачнуўся, дзе зараз палі —

Гонкіх дрэў загулі вершаліны.

Перасьпелі на сонцы маліны,

А ў цямрэчы яшчэ не цьвілі.

Грай катрынка,

Сьпявай безупынку.

Як дакладна чаргуюцца гукі —

Мэталёвая нудзіцца скрынка,

Спрацаваныя, ссохлыя рукі

Круцяць жыцьці ў тужлівай катрынцы.

Грай катрынка,

Сьпявай безупынку.

Гук мэлёдый, як позірк забыты,

Як вада зь ледзяшамі ў палонцы.

Люд кідае апошняе жыта,

А у скрыне ўсё роўна на донцы...

Грай катрынка...

АДБІТКІ

Люстэрка трымае да ночы адбіткі:

Рахманыя, ветлыя, хіжыя твары.

І маюць яны, нават самы някідкі,

Імёны свае, як расьліны ў гербарыі.

А ноччу адбіткі пакінуць люстэрка,

Пасыплюцца долу — заб’юцца ўтрапёна,

Як соліды важкія з бомкай манеркі, —

І профілі згубяць дазваньня імёны.

ЗІМОВЫЯ ЛІХТАРЫ

Навошта песьні ліхтарам?

Маўчаць усё жыцьцё гатовы.

Шпурляюць сьнегам фраярам

На голыя галовы.

Цікава ім глядзець на сьвет

Сьвятлом свайго накалу:

На рух машын, хаду кабет,

На цішыню квартала.

ЧОВЕН

Паміж хваляў човен чорны.

Ў рэчцы — чорная вада.

Не відаць на дне нічога —

Барада вадзяніка

Захінае дно старанна

І матляецца, як віж,

Таямніца дна схавана

Ад вачэй і рук паміж

Вечак ракавін замшэлых,

Хваляў чорнае ракі.

Ад вясла вакол цішэе

Сьпеў пудлівай асакі.

Рэчка сунецца няспынна,

Як у дрэве жыўны сок.

Човен лісьцікам з галіны

Ціха ляжа на пясок.

ЯШЧАРКА

Антону

У яшчаркі свае шляхі,

Свае таемныя сьцяжынкі,

Жыцьцё, схаванае ў імхі,

Пясок, каменьчыкі, сьцяблінкі.

Лісты, жыцьцё ў якіх усё, —

Штораньня на пяску ля ганка,

Як гіерогліфы Басё,

Як вершык хоку або танка.

* * *

Над пожняй плачуць правады,

Амаль галосяць.

Бэтонны слуп, як правадыр,

Выводзіць восень.

Іржышча захавае сьлед,

Сьняжок нібыта.

Сусьвет глядзіць вачмі камэт

На квадры жыта.

* * *

Данілу

пачнем спачатку

каб унікнуць канца

самы надзейны спосаб

гэта нават не вяртаньне

хутчэй адмысловы працяг

пазьней я пакажу табе

свае любімые мясьціны:

рачулку што блукае між пагоркаў

і заімшэлых вялікіх камянёў –

нібыта зачараваныя валадары

яны ахоўваюць велічнае навакольле

дрэвы тут шапочуць

без дапамогі ветру

усё гэта будзе тваё

бо нельга забраць у чалавека тое

што ён любіць

як нельга адабраць у неба

аблокі

кожны нараджае сваю любоў

але ёсьць тая любоў

якая нарадзіла цябе

не ў нас усё

але праз нас

* * *

А птушкі некуды далей ляцяць,

Як быццам не існуе крэўнае радзімы,

Як быццам не існуе нашае мясьціны,

А птушкі некуды далей ляцяць.

Нібы сваё адбалявалі дзьміны...

Ды цяжка вочы да нябёс узьняць, —

Там птушкі некуды далей ляцяць,

Як быццам не існуе крэўнае радзімы.

* * *

Сярод чаратоў

схавалася маленькае

гнязьдзечка

з адным яечкам

з іголкай зачараванай

усярэдзіне

так так

з той самай славутай іголкай

у якой жыцьцё цмока

захоўваецца

Дый што тут паробіш:

і балота шкада асушаць

і гняздо дратаваць

і яечка біць

РЫБАК

Шпурляў Ён блешню за аблокі

Наўмысна, — ды яму не шанцавала:

Вярталася зіхоткая прынада

Нішчымнаю. Але рыбак не наракаў

На нешчасьлівы лёс і не казаў,

Што зноў надвор’е не спрыяе:

Маўляў, бясконца дзьме вятрыска,

Халодна нават для душы.

Чатыры жнівеньскія тыдні

Ён адмысловую шпурляе блешню,

і кожная няўдача пакрысе

Надзеяй грэе стылую душу, —

І ўсё выразьней паўтараюць стомленыя

вочы:

Там, за аблокамі, драпежнікаў няма...

ПАГАНЯТЫ

Паганяты страху ня ведае —

Быдла гоніць празь гібельны лес,

Папярэджаны строга кабетамі —

Каб у навалач гэту ня ўлез.

Там зьвяры крыважэрных намераў —

Бескарысна прасіць літасьцівасьці.

Там зьвяры велічэзных памераў

І кіпцюрыстай д’яблавай хцівасьці.

Паганяты той чхаў са званіцы

На дзіцячыя байкі кабетаў,

Бо за лесам лугі й крыніцы,

Трэ пасьпець — покуль сонца й лета...

Кажуць людзі, і сёлета чулі

Паганятага пугу.

ЯБЛЫКІ

У неба яблыкі ўзьляталі,

А зь неба падалі каменьні.

І людзі з боскім утрапеньнем

Глыжы ў садох сваіх зьбіралі.

Яны дзівіліся, як дзеці,

Яны былі на сёмым небе:

— Гніляк няхай бы трапіў дзесьці...

— Відаць, падзейнічаў малебен.

Зімой дзівіліся нанова:

— Вось гэта, браткі, захаваньне,

А што цьвярдыя для ўжываньня —

То яблык сьпее адмыслова.

Чакаюць людзі — як умеюць, —

Калі ўжо яблыкі пасьпеюць.

НЕМАЎЛЯ

На сьнезе знайшлі немаўля —

У неба глядзіць і ня плача.

Далонька сьціскае імя —

Адзіную спадчыну.

Марозу яго не працяць,

І сьнег не пячэ халадэчай.

Гілі ўсьлед за сонцам ляцяць,

І бачыць іх толькі малеча.

Ніякіх ня ведае слоў,

Свабода — дзіцяці калыска.

Існуе ў сьвеце яно,

Як сьнег, як мароз, як вятрыска.

ДЭЛЕГАТ

Сто тысяч людзей дэлегата

Сем дзён выбіраюць на Сойм.

Сто тысяч пытаньняў узьнята.

(Багата прыкрыюць крысом.)

Дзьве тысячы кандыдатаў

Люд вынес на суд грамады.

Зь іх кожны прамоўца выдатны

І вораг нішчымнай вады.

Зь іх кожны грамадзкі руплівец...

А гэты глядзіць немаўлём.

Хто ў позірк паверыў шчымлівы?

Хто праўду заблытаў жыцьцём?

АБЛОКІ

Я за аблокамі сачыў

І кожнаму даваў найменьне.

Цьвяліў вятрыска далячынь —

Імёнаў паскараў зьнікненьне.

Аблокаў большасьць найхутчэй

Зьнікала ў мройве далягляду.

Як несла іх далоў з вачэй!

Як гнаў вятрыска іх зацята!

Імёны нішчыў ён, але