Quo Vadis

Heta kažučy, prycisnuła praz zasłonu vusny da jahonych vusnaŭ, ciahnučy adnačasna da siabie jahonuju hałavu, až urešcie z niedachopu pavietra adarvała vusny ad jaho.

— Noč kachannia!.. Noč zabyccia!.. — havaryła, łoviačy pavietra. — Siannia — možna!.. Biary mianie!..

Vinicija toj całunak apiok i napoŭniŭ jaho novaj abrydaj. Duša i serca jahonyja byli nie tut, ničoha na calusieńkim sviecie dla jaho nie isnavała, aprača Lihiji. Dyk, adsunuŭšy rukoju zamaskavanuju postać, kaža: — Chto b ty ni była, ja kachaju inšuju, nie chaču ciabie.

A jana nachiliła da jaho hołaŭ: — Adchili zasłonu… Naraz zašapacieła liscie niedalokich mirtaŭ; postać znikła, jak sonnaja mara, zdalok tolki dakaciłasia recha smiechu dziŭnaha, złaviesnaha. Pierad Vinicijem stajaŭ Piatroni.

— Čuŭ, čuŭ i bačyŭ, — adazvaŭsia.

Na heta Vinić: — Chadziem adhetul!..

I pajšli. Minuli zijajučyja sviatłom lupanaryi, haj, łancuh konnych pretoryjanaŭ i znajšli lektyki.

— Zajdu da ciabie, — kaža Piatroni.

Sieli razam u lektyku. Usiu darohu maŭčali. Až tolki ŭ atryjumie Vinicijevaha domu Piatroni adazvaŭsia: — Ci viedaješ, chto heta byŭ?

— Rubryja? — spytaŭ, sciapianuŭšysia na ŭspamin, što Rubryja była viastałkaj.

— Nie.

— Dyk chto?

Piatroni znižyŭ hołas: — Ahoń Viesty zniasłaŭleny, bo Rubryja była z cezaram. A z taboju havaryła… Tut dakončyŭ jašče nižej: — Dziva aŭhusta.

Nastała maŭčannie.

— Cezar, — kaža dalej Piatroni, — nie ŭmieŭ pierad joju ŭtojić svajoj žady da Rubryi, dyk niajnačaj chacieła adpomscicca, a ja pieraškodziŭ vam tamu, što kali b, paznaŭšy aŭhustu, adviarnuŭsia ad jaje, dyk zhinuŭ by biez ratunku. Ty, Lihija, a moža, i ja.

Vinić uskipieŭ: — Ahorkli mnie vašy bankiety, Rym, cezar, Tyhelin, aŭhusty dy vy ŭsie! Ja dušusia! Nie mahu tut žyć! Nie mahu! Razumieješ mianie?

— Traciš hołaŭ, mieru, tołk!.. Vinić!

— Kachaju jaje adnu ŭ sviecie!

— Nu dyk što?

— Dyk nie chaču inšaha kachannia, nie chaču vašaha žyccia, vašych balaŭ, vašaje biessaromnasci j vašych złačynstvaŭ!..

— Što z taboju? Ci nie chryscijanin ty?

A junak ašłapiŭ dałaniami hołaŭ i paŭtaraŭ, jak by z rospačy: — Jašče nie! Jašče nie!

XXXII

Piatroni išoŭ dadomu, paciskajučy plačyma i mocna niezadavoleny.

Sciamiŭ ciapier i jon, što pierastali z Vinicijem razumiecca, što dušy ichnija razyjšlisia zusim. Kaliś Piatroni mieŭ na maładoha vajaka vialiki ŭpłyŭ. Uva ŭsim byŭ dla jaho ideałam, i časta niekalkich iraničnych słoŭ jahonych davoli było, kab ad čaho-niebudź Vinicija paŭstrymać abo da čaho zaachvocić.

Siannia z taho nie zastałosia j zavadu tak daloka, što Piatroni nie sprabavaŭ nat daŭnich sposabaŭ, čujučy, što jahonaja dascipnasć dy ironija sasliznucca biez vyniku z novych nasłajenniaŭ, jakija na dušu Vinicija nałažyła kachannie j sutyčnasć z tajomnym chryscijanskim svietam. Daznany skieptyk zrazumieŭ, što zhubiŭ kluč da henaj dušy. Voś heta vyklikała ŭ im niezadavalniennie, a nat i tryvohu, uzdvojenuju šče zdarenniami apošniaje nočy. «Kali prymcha aŭhusty josć tryvałaj žadoju, — razvažaŭ Piatroni, — dyk budzie adno z dvuch: abo Vinić spakusicca i moža, papaŭšysia, zhinuć, abo (i heta bolš vierahodna) uprecca, i ŭ takim vypadku zhuba jahonaja nieminučaja, a z jahonaj, moža być, i maja, choć by j dziela taho, što jon moj svajak, dy što aŭhusta, znienavidzieŭšy ŭsiu našu radniu, pierakinie vahu svajho ŭpłyvu na bok Tyhelina…» I tak i hetak było drenna. Piatroni byŭ čałaviekam advažnym i smierci nie bajaŭsia, ale, ničoha ad jaje nie spadziejučysia, nie chacieŭ jaje vyklikać. Pasla doŭhaj nadumy vyrašyŭ: najlepš i najbiespiačniej budzie vysłać Vinicija z Rymu ŭ darohu. Ach, kab moh dać jamu Lihiju ŭ darohu na dadatak, daŭ by z radasciu! Ale j tak spadziavaŭsia, što nie nadta ciažka budzie jaho namović. Tady raspusciŭ by na Pałatynie viestku pra chvarobu Vinicija i addaliŭ by ad jaho niebiaspieku dyj ad siabie. Aŭhusta chiba ž nie viedała, ci Vinić paznaŭ jaje; mahła dumać, što nie, dyk samahodnasć nie nadta ŭciarpieła. Inakš, adnak, mahło być u budučyni, i treba było b zabiaspiečycca. Piatroni pieradusim maniŭsia spravu adviarnuć, bo mierkavaŭ, što kali cezar raz užo rušyć u Achajju, tady Tyhelin, prafan mastactva, syjdzie na druhi płan i stracić upłyŭ… U Hrecyi Piatroni nie mieŭ sabie kankurentaŭ.

Prymiež taho pastanaviŭ mieć voka nad Vinicijem i zaachvočvać jaho ŭ darohu. Praz kolkinaccać dzion razvažaŭ nat ab tym, što, kali b vystaraŭsia ŭ cezara edykt i vyhnali chryscijan z Rymu, dyk Lihija pojdzie razam z inšymi vyznannikami Chrysta, a za joju i Vinić. Tady ŭžo niepatrebna budzie j namaŭlennie.