Rojdestvo arafasidagi tun

— Mana bu ishing yaxshi! — dedi xotin. Uning avzoyi jo‘jaga ko‘zi tushgan kalxatga o‘xshardi. — Ramazon aytib shuncha ovqat yig‘dingizmi, yaxshi odam hammavaqt shunaqa bo‘ladi, biroq o‘t-betdan urib kelganmisizlar, deb o‘ylayman. Qani, hozir menga ko‘rsating qopingizni, tez ko‘rsating deyman!

Eri kerilib turib:

— Boshida bir tuki qolmagan kal shayton ko‘rsatmasa, biz ko‘rsatmaymiz, — dedi.

— Bu narsalarni ramazon aytib topgan biz, seni ishing nima? — dedi bo‘zchi.

Xotini novcha erining iyagiga bir musht urib:

— Ko‘rsatmaysanmi hali, voy yashamagur bangi! — deb qopga chovut soldi.

Ammo eri bilan bo‘zchi mardlik ko‘rsatib, qopni bermasdan, uni chekinishga majbur qildilar. Lekin ular o‘zlariga kelguncha bo‘lmay, kampir qo‘lida temir kosov bilan dahlizdan yugurib chiqdi va kela solib, erining qo‘liga, bo‘zchining yelkasiga tushirib, qopning tepasiga kelib, o‘ziniki qilib oldi.

— Nega uni qop yaqiniga yo‘latding? — dedi bo‘zchi hushiga kelib.

— I-ye, men yo‘latdimmi, nega sen yo‘latding, axir! — dedi unisi shalvayib.

— Kosovingiz temirga o‘xshaydi-ya, — dedi bo‘zchi birpas jim turgandan keyin yelkasini qashirkan. — Utgan „il yarmarka bo‘lganda xotinim tangamiriga bio kosov olgan ekan, yomon emas… uncha og‘ritmaydi.

Zur chiqqan xotini qo‘lidagi qora chiroqni yerga qo‘, yib qopni yechib qaradi. Ammo qopni darrov ko‘rgan xi. ra kuzlari endi aldandi.

— Eh-ha, butun boshli to‘ng‘iz-ku! — dedi u suyunga. nidan chapak chalib.

— Eshitdingmi, butun boshli to‘ng‘iz ekan! Qildingqilding, sen qilding! — dedi bo‘zchi sherigini tur.

— Nima ham qila olardik, — dedi sherigi.

— Bu nima deganing? Nega qarab turibmiz? Qo‘li. dan tortib olaylik qopni, qani, boshla sen!

— Nari tur, nari tur, sening haqqing yo‘q to‘ng‘izDa, bizniki! — dedi bo‘zchi yaqin kelib.

— Nari tur, shaytonning xotini! Nima haqqing bor seni, dedi eri ham xotiniga yaqinroq kelib.

Xotini yana temir kosovga qo‘l uzatgan edi, shu payt Chub qopdan chiqib, uzoq uyqudan turgan kishidek dahliz. ning urtasida kerisha boshladi.

Kampir ikki qo‘lini soniga urib, qichqirib yubordi, hammasining og‘zi ochilib, hayron bo‘lib qolishdi.

— Nodon bo‘lmasa nega to‘ng‘iz, deydi. Bu to‘ng‘iz emas! dedi eri ko‘zini ola-kula Qilib.

— Shundoq odamni ham qopga tiqadimi! Nima desanggam, shaytonning ishi, boshqa emas, bo‘lmasa qanday qilib darchaga sig‘adi! — dedi, qo‘rqnb ketgan bo‘zchi o‘zini orqaga tashlab. Unisi bo‘lsa, tikilibroq qaraganidan keiin: «e, og‘aynim-ku!» deb qichqirib yubordi.

— Bo‘lmasa kim deb o‘ylab eding? — dedi Chub il? jaiib. Xo‘p mayna qildimmi ikkovingni? Cho‘chqa deb meni yemoqchi edingiz-a! Shoshmanglar, qopda yana bir narsa bor, to‘ng‘iz bo‘lmasa ham, bolasi tagimda yotib g‘ivir-g‘ivir qilgandi, — dedi.

Bo‘zchi bilan yo‘ldoshi birdan qopga yopishdi, xotin ham biryohdan yopishdi. Qopdan chiqishdan boshqa chora yo‘qligini bilgan munshi emaklab chiqmaganda, ular o‘rtasida yana talash boshlanar edi.

Xotinning o‘takasi yorilguday bo‘lib, munshining oyoridan ushlab tortayotgan joyida qo‘yib yubordi.

— Yana bittasi chiqdi! — deb baqirib yubordi bo‘zchi qo‘rqqanidan, — Nima balo bo‘ldi… Boshim aylanib qoldi… Endi ramazon aytganlarning qopiga kolbasa-yu, Kulcha o‘rniga odam tashlaydigan bo‘libdilar!

Hammadan battar taajjubda qolgan Chub, «Munshiku!» dedi.

— Barakalla, Soloxa! Qopga xo‘p tiqqan ekan… Nega Uyi tO‘la qop dedim-a… Endi bilsam har qopda ikkitadan odam bor ekan, yolg‘iz men bilan… deb o‘ylagan vdim, barakalla, Soloxa.

* * *

Qizlar qopning bittasini topolmay, hayron bo‘ldilar. «Mayli, shu bittasi ham bo‘ladi», dedi Oksana.

Hammalari qopga yopishib chanaga ortdilar.

Da’voshi qop ichida o‘tirib o‘yladi: «Agar qopni yechib, meni chiqaringlar deb qichqirgunday bo‘lsam, nodon qizlar, qopdagi shayton ekan, deb qochib ketishadi, ertagacha ko‘chada qolib ketaman, shuning uchun indamay jim o‘tiraverganim ma’qul».

Qizlar bo‘lsa qo‘l ushlashib, g‘archillama qorda chanaii uchirgancha olib ketdilar. Ba’zilari sho‘xlik qilib «naga o‘tirib oldilar, da’voshining tepasiga minib oluvchilar ham bo‘ldi. Da’voshi churq etmasdan bardosh berishga qaror qildi. Aloha yetib keldilar, dahliz va uyning eshigini lang ochib, xaxolashgancha qopni sudrab kirdilar, Qizlarning barisi qopki yechmoqqa urinib, «Nima bor ekan, nima ekan», deb chuvillashar edi.

Shu payt, da’voshini boyadan beri juda qiynab kelayoggan hiqichoq bilan yo‘tal shunday tutib berdiki, aslo to‘xtatolmasdan ovozining boricha yo‘talib yubordi. Qizlar qo‘rqishib, «odam yotibdi», deb chinqirishganlaricha tashqariga qochib ketdilar.

Chub eshikdan kirib kelarkan:

— Nima balo bo‘ldi sizlarga, jinni bo‘ldinglarmi? — dedi.

— Voy, dada, qopda odam bor ekan! — dedi Oksana.

— Qopda? Bu qopni qayerdan oldinglar?

Hammalari birdaniga:

— Temirchi ko‘chaga tashlab ketdi, — deyishdi.

«Ana, hali aytmadimmi», deb qo‘ydi ichida Chub.

— Nimaga qo‘rqasizlar? Qani, qaraylik-chi. Hoy odam, ismingni bilmaymiz, xafa bo‘lmaysan, qani, chiq qopdan!

Qopdan da’voshi chiqdi.

Qizlar «voy o‘lay!» deb chinqirib yuborishdi.