САҤА КЭС ТЫ

Скиния, Туоһулааһын Скинията(грек.) – еврейдэр Синай иччитэх сирин устун көһө сылдьар кэмнэригэр Таҥараҕа үҥэргэ анаан оҥостуммут баай-талым көстүүлээх сүүнэ улахан балааккалара (устата 14 м, туората 4 м, үрдүгэ 5 м). Иһигэр кэс тыл хоппото ууруллара.

Смоковница – Палестинаҕа дэлэйдик үүнэр кэтит сэбирдэхтээх минньигэс отонноох мас.

Сокуон (Моисей Сокуона, грек. номос, нууч. закон) – Таҥара Синай хайатын үрдүгэр Моисейга биэрбит сокуоннара (Уон Кэриэһэ) уонна киһи олоҕун бары өрүттэригэр сыһыаннаах ыйыылара-кэрдиилэрэ. Кинини кытта сөбүлэһии түһэрсибит Израиль норуота бу кэриэстэри халбаҥнаабакка тутуһуохтааҕа. Еврейдэр атын омуктары «Сокуона суохтар» диэн ааттыыллара. Библия маҥнайгы биэс кинигэтэ эмиэ «Сокуон» диэн ааттанар. Бу кинигэлэргэ Таҥара норуокка Моисейынан бэрдэрбит кэриэстэрэ, ыйыылара-кэрдиилэрэ киирбиттэр. Еврей Библиятын кинигэлэрин барыларын түмэн «Сокуон уонна Пророктар» диэн ааттыыллара.

Сокуонньуттар (грек. грамматэус, нууч. книжник, законник) – Суруйуулары, чуолаан Моисей Сокуонун, дириҥник ырытан чинчийэр үөрэхтээх дьон; үксүлэрэ фарисейдар этилэр.

Субуота (евр. шаббат, грек. саббатон) – сынньалаҥ. Еврей халандаарыгар нэдиэлэ сэттис күнэ. Бу Таҥараҕа анаммыт ытык күҥҥэ ханнык да үлэ көҥүллэммэт. Субуота сынньалаҥа бээтинсэ киэһэ күн киирбитин кэннэ, маҥнайгы үс сулус таҕыстаҕына, саҕаланара.

Таҥара Дьиэтэ (грек. хиэрос, наон, нууч. храм) – иудейдар Таҥараҕа сүгүрүйэр, сулууспалыыр, сиэртибэ биэрэр Храмнара, кинилэр норуот быһыытынан сомоҕолоһууларын бэлиэтэ. Таҥара Дьиэтэ Иерусалимҥа эрэ баара. Кини Сибэтиэйтэн Сибэтиэй хоһугар архиерей эрэ сылга биирдэ киирэн, бэйэтин уонна Израиль дьонун буруйун-аньыытын иһин сиэртибэ биэрэрэ.

Айыы Тойон Иисус Христос өтө көрөн эппитин курдук, б. э. бастакы үйэтин 70 сылыгар римляннар Таҥара Дьиэтин төрдүттэн урусхаллаабыттар.

Таҥара Дьиэтин Ырааһырдыы бырааһынньыга (евр. Ханука) – Сирия баһылыга IV Антиох Епифан Таҥара Дьиэтин үс сыл устата тэпсибитин-киртиппитин кэннэ, б. э. иннинээҕи 1164 с. хат ырааһырдан, сибэтии гынан, Таҥараҕа анаабыттарын бэлиэтиир иудей бырааһынньыга.

Фарисейдар (евр. перушим, арамей. перушайя) – былыргы Иудея олоҕор улахан сабыдыаллаах религиознай бөлөх. Кинилэр Моисей Сокуонун, сиэри-туому, үгэстэри эҥкилэ суох тутуһарга дьулуһаллара, норуоттан эмиэ ону ирдииллэрэ, Аанньаллар, абааһылар баалларын, өлбүттэр кэнэҕэс тиллиэхтээхтэрин итэҕэйэллэрэ.

Хоруоп – Палестинаҕа өлбүт дьону хайа куоҥхалайдарыгар эбэтэр очуос таастарга хаһыллан оҥоһуллубут улахан хаспахтарга – склептэргэ харайаллара. Бокуонньугу үчүгэй сыттаах арыынан оҕунуохтаан баран, таҥаска суулууллара уонна истиэнэни кыйа турар таас ыскаамыйаҕа уураллара. Киһи төҥкөйөн эрэ баран киирэр намыһах ааннарын, кыыл, көтөр буулаабатын диэн, улахан сымара таастарынан бүөлэтэллэрэ. Ардыгар хаспах таһыгар кыракый сад үүннэрэллэрэ.

Эргэ Кэс Тыл (грек. Палайа Диатэкэ, нууч. Ветхий Завет) – Таҥара Израиль норуотун кытта Синай хайатыгар оҥорсубут сөбүлэһиитэ. Бу сөбүлэһии быһыытынан Таҥара дьону кытта ураты сыһыаҥҥа киирэр, кинилэри өрүүтүн араҥаччылыах буолар, оттон дьон Кини этэр кэс тылын толоруохтаахтар.

ЭРГЭ КЭС ТЫЛТАН ЦИТАТАЛАР ЫЙЫННЬЫКТАРА

Мф 1:23 Ис 7:14; 8:8. 2:6 Мих 5:2. 2:15 Ос 11:1. 2:18 Иер 31:15. 3:3 Ис 40:3. 4:4 Втор 8:3. 4:6 Пс 90:11-12. 4:7 Втор 6:16. 4:10 Втор 6:13. 4:16 Ис 9:1-2. 5:21 Исх 20:13. 5:27 Исх 20:14. 5:31 Втор 24:1. 5:33 Лев 19:12; Числ 30:3. 5:38 Исх 21:24; Лев 24:19-20. 5:43 Лев 19:18. 8:17 Ис 53:4. 9:13 Ос 6:6. 10:36 Мих 7:6. 11:10 Мал 3:1. 11:14 Мал 4:5-6. 12:7 Ос 6:6. 12:21 Ис 42:1-4. 12:40 Иона 2:1. 13:15 Ис 6:9-10. 13:35 Пс 77:2. 15:4 Исх 20:12; 21:17. 15:9 Ис 29:13. 18:16 Втор 19:15. 19:4 Быт 1:27; 5:2. 19:5 Быт 2:24. 19:19 Исх 20:12-16; Лев 19:18. 21:5 Ис 62:11; Зах 9:9. 21:9 Пс 117:26. 21:13 Ис 56:7. 21:16 Пс 8:3. 21:42 Пс 117:22-23. 22:24 Втор 25:5. 22:32 Исх 3:6. 22:37 Втор 6:5. 22:39 Лев 19:18. 22:44 Пс 109:1. 23:39 Пс 117:26. 24:15 Дан 12:11. 24:29 Ис 13:9-10; 34:4. 24:30 Дан 7:13. 26:15 Зах 11:12. 26:31 Зах 13:7. 26:64 Пс 109:1; Дан 7:13. 27:10 Зах 11:12-13; Иер 19:1-13; 32:6-9. 27:34 Пс 68:22. 27:46 Пс 21:2.

Мк 1:3 Мал 3:1; Ис 40:3. 4:12 Ис 6:9-10. 7:7 Ис 29:13. 7:10 Исх 20:12; 21-17. 10:4 Втор 24:1. 10:6 Быт 1:27; 5:2. 10:8 Быт 1:27; 2:24. 10:19 Исх 20:12-16; Втор 5:16-20. 11:10 Пс 117:25-26. 11:17 Ис 56:7. 12:11 Пс 117:22-23. 12:19 Втор 25:5. 12:26 Исх 3:6. 12:30 Втор 6:5. 12:31 Лев 19:18. 12:36 Пс 109:1. 13:25 Ис 13:10; 34:4. 13:26 Дан 7:13. 14:27 Зах 13:7. 14:62 Пс 109:1; Дан 7:13. 15:34 Пс 21:2.