Шре Билрд кунакта / Гости Биляра (на татарском языке)

– Бу авылны балалары кая китеп беткн со?! – дидем.

– Айдаш белн Тксылу шикелле йлренд уйнап утыралардыр…

Энем з сзеннн клеп куйды. Аа кушылып, мин д клдем.

Кинт якында гына бала-чагалар тавышы ишетелде. Бернич йортны узуга, без ачыклыкка килеп чыктык. Авыл башындагы чирмлект кечкен мйдан ясап, малайлар ниндидер уенга зерлнлр иде, ахрысы. Мен алар ике ртк кара-каршы тезелеп бастылар.

– Албарс, «Ак тирк» тркеме зер! – диде ябык кына бер малай.

– Бик шп, Алпак! – Албарсны авабы кыска булды.

– Албарс, «Кк тирк» тркеме д зер! – диде шундый ук чандыр гдле икенче малай.

– Бик яхшы, рдуан!

Иптшлрен уенны барышын алатып бетергч, башларга боерык бирер алдыннан, Албарс:

– Тылагыз! – диде.

Малайлар берьюлы тынып калдылар. Уен такмаклар йтдн башланды.

– Ак тирк! – диде Алпак.

– Кк тирк! – дип каршы тште рдуан.

– Ккт, ккт нилр бар? – дип сорадылар «Ак тирк» тркеменекелр

– офар[5] белн шикр бар, – дип авап бирде рдуан ягы.

– Кклш, офарыны бир миа! – дип талп итте берсе.

– Аван, ник бирем мин сиа? – дип, икенчесе ризасызлыктан иренен блтйтте.

– Шикрене бир миа! – диде Алпак.

– Ник бирем мин сиа? – дип каты торды рдуан.

Борынгы болгар сугышчысы.

Олег Гасыймов рсеме

Без энем белн каршы якларны сорау-авап тртибен корылган уеннарын шулай кзтеп торабыз.

– Кая миа хан юлы? – дип сорады, итди кыяфт чыгарып, ченчесе.

– Байдык, мен сиа хан юлы, – диделр «Кк тирк» некелр, итклшкн кулларына ишарлп.

– Сыртлан, хан юлында елан бар, – диделр «Ак тирк» тркемендгелр.

– Кылычы булса, кый[6] да чык! – дип боерды Сыртлан.

«Дошман чылбыры» н зрг Алпакны зен сайладылар. Ул, бтен кчен йгереп барып, Кклш белн Сыртланны ике якка аерып чыгып китте м: «Без – шундый!» – дип мактанып, каршы тркемдге «сугышчы» ны злрен китереп кушты.

Мин ис Алпакка карап сокландым. Янымда басып торган энемне колагына: «мд хйл д, кч т кирк», – дип пышылдадым.

Малайлар уеннарын двам иттелр. Энем д катнашып уйнарга телде. Лкин мин:

– Болай булгач, амигъ мчетен бген барып ит алмыйбыз икн, – дигч, зене уеннан кире кайтты, карышмады.

м без шрг таба китеп бардык.

Тышкы шрд

Ниаять, Билрне[7] тышкы шр ныгытмалары кренде. Каршыбызда калкып чыккан зу-ур шрне креп а иттек.

Энем:

– лл-л! – дип тел шартлатты. – Апа, апа! Кара ле, крсеме? – дип, иемнн тартты.

Мин:

–  син н теге манарадагы сакчыларны крсеме?! Кулларына нинди озын сге тотканнар, – дип, шр диварларына тртеп крсттем.

ч кат дивар белн йлндереп алынган тышкы шрг узу чен, асылмалы кпер янына килеп бастык. Безне бхетк, олаучылар[8] да бар иде. Арба тренд дилбег тотып утырган тгрк сакаллы бер абзый зе башлап безг сз катты:

– Апалы-энеле бу мосафирлар[9] ханбалыкка[10] баралармы- ни?

– йе, эчке шрг амигъ мчетен крерг барабыз, абзый.

– --, шулаймыни?! Юлдашлар икнбез, алайса. Без д шуны янындагы йортка барабыз ич. Утырыгыз, йд, утырыгыз!

Олаудагы ике бала янына без д менеп утырдык. Безне айлап урнашуыбызга ышангач, ул сзен двам итте:

– Юлчыны юлда булуы херле. Шулай бит, углым Белемчк?! Синеч ничек, кызым Айсылу? Кояш баеганчы, асылма кперне ктреп, капкага бик элеп куелганчы йлнеп кайтасы да бар… йд, Ак кашка, кузгалыйк!

стен яшькелт казаки[11], башына йге киез брек кигн бу млаем абзый Телй исемле икн. зе белн таныштыргач, ул безне исемнребезне, ни чен юлга лкннрдн башка чыгуыбызны сорады.

Мин:

– Без – Кушнарат авылыннан, Туктаман белн Албик балалары. Исемем – Сембик. Бу – энем Айтимер. ти-ниебез шр креп кайтырга злре рхст бирделр. Энемне миа ышанып тапшырдылар, – дидем.

– Елга буенда яшисез икн. Су коенып ссез инде, алайса. минем балалар, Белемчк белн Айсылуны йтем, Салкын Чишм дигн авылны шифалы суын эчеп слр…

Арба тгрмче келтер-келтер тгри. Без тир-якны кзтбез. Монда йортларны барысы да агачтан салынган. Нигезе – юан имн брндн, диварын нараттан ктргннр. Тблре такта белн ябылган. Йорт аралары кысан тгел.

– Эчке шрд яшчелрне йге йортлары да биред урнашкан, – диде Телй абзый, озакка сузылган тынлыкны блеп. – Крегезче, алар янындагы яшелч м илк-имеш бакчалары искитмле!

Чыннан да, йортлар янында алмагач, чия м шомырт агачлары, кура илге куаклары сеп утыра. н еракта аерым-аерым йргн ат, сыер ктлре крен. Бодай, борай[12], борчак, ясмык, тары, арпа басулары йрп ята.

Айсылу ат дугасына беркетелгн кечкен из кыгырауга тртеп крстте:

– Шлдер[13] че-че, че-че ит. Ишетсеме?

– Ишетм, Айсылу, из кыгырау «ырлый»!

Без, арбадагылар, бер кйг хозурланып барабыз. Юл читендге зифа каеннар, биек усаклар безне озатып калалар.

– й-йе-е, – дип сузды Телй абзый, – безне гзл табигатьк кренекле сяхтче, ислам дине белгече л-Гарнати[14] да сокланган, дилр. Бездге сахралар тагын кайда бар?!

– Билрг килгнмени ул?!

– йе, Билрг л-Гарнати килгн.

– лл-л! – диде Айтимер.

– йе, гарп сяхтчесе безне илг ике мртб килгн икн. Беренче киленд Ягъкуб бине Ногман[15] исемле казыйдан[16] болгарларны тарихын, риваятьлрен язып алган. «Илегез мин ишеткннн бик кпк шп», – дип мактаган. илк-имешлрне трлелеген, кплеген сокланган. «Мондый байлык башка бер ирд д юк», – дип йткн.

Бакыр эрет миче.

Юрий Семыкин реконструкциясе