Скокі смерці

Рэстаўратар нейкі час усё гэтак жа пазіраў у невядомую далеч, а потым пачаў неяк пасьпешліва развітвацца з гаспадаром. Я таксама з няёмкасьцю ўзьнялася. Калейка схаваў гравюры, фотадымкі і ўзьняў выцьвілыя, але ўсё яшчэ вострыя вочы на госьця, што мармытаў падзякі...

— Дзіўлюся я з вас... Гісторыя – гэта ня стос фотаздымкаў, якія можна тасаваць, укладаць у рамачкі, спальваць... Гісторыя можа забіваць і ўваскрашаць. А вы з ёю, як з уласным нататнікам... Упісаў нешта, выкрасьліў...– Пётр Піліпавіч сумна ўздыхнуў. — Вось, нешта тут вынюхалі, будзеце выкарыстоўваць... Ды можа, гэта вас выкарыстоўваюць нейкія непадуладныя вам сілы, перастаўляюць, як пешак, па клетачках? А гуляеце вы з такімі фігурамі, што вас неадменна зьядуць. Ну Бог вам суддзя... І не забудзьцеся, Ганна, як абяцалі – артыкул пра вяртаньне плошчы спрадвечнай планіроўкі! Сам у газету занясу!

Юрась ішоў па засьнежанай сьцежцы, пахмура гледзячы сабе пад ногі, і я не наважвалася парушыць маўчаньне. Праз гадзіну я буду ехаць у аўтобусе, які адвязе мяне да звыклага жыцьця. А Юрась вернецца ў Людвісарава, за высокі бетонны плот. Дзень паволі паміраў, і сьцьвердзіць ягоную сьмерць сьпяшаўся мароз. Сьнег парыпваў пад нагамі, але ня жаласна, не гарэзна, я неяк трывожна... Нібыта ў нашыя сьляды наступаў яшчэ нехта нябачны...

На падыходзе да царквы, звычайнай мураванкі з сінім какошнікам, з тых, што ўзводзіліся на нашае зямлі пасьля здушэньня паўстаньня 1863 году ледзь ня ў кожнай вёсцы, Юрась рэзка спыніўся.

— Я зразумеў, як Бернацоні выкарыстоўваў свае гадзіньнікі.

У голасе майго былога мужа ня чулася радасьці. Над царквою кружлялі вароны, нібыта ўзьляцелі іржавыя крыжы з забытых могілак.

Юрась зачарпнуў шорсткага, як пясок, сьнегу і працёр ім твар у гарачцы.

— Вось і ўсё... Але ведаеш... Гэта страшна. Калі тое, што мне ўяўляецца, хоць трохі праўда... Паспрабую тэрмінова перавезьці Стэлу ў іншую бальніцу! Яна ж – закладніца ў іх... А я не магу ім усё расказаць... І ёю рызыкаваць не магу... Раней у такіх абставінах кулю ў лоб сабе пускалі, даруй, Госпадзе...

У яго адрывістых словах былі такія адчай і пакута, што я наважылася.

— Паслухай... Я ня ўсё табе паведаміла...

І расказала Юрасю пра Стэлу.

Ён выслухаў мой няўпэўнены і блытаны, нібыта вязаньне са спушчанымі петлямі, аповед з застылым выразам твару. Толькі сьціснуў далоні ў кулакі, аж костачкі зьбялелі. Я думала, што ён мне не паверыць. А калі раптам паверыць... Па-першае, людзі маюць уласьцівасьць ненавідзець тых, хто паведаміў благое. У старадаўнасьці ганца маглі й на палю пасадзіць... А па-другое – гора, сьлёзы... Я мусіла ўтрымаць былога мужа ад цалкам зразумелых сутычак з гаспадарамі. На пэўны момант мне падалося, што мае трывогі спраўдзяцца – Юрась страшэнна зьбялеў і прагаварыў скрозь зубы:

— Сволачы...

Ён даволі доўга стаяў і маўчаў, утаропіўшыся ў сьнег. Здавалася, у белай паверхні зараз зьявіцца яміна ад яго позірку... А ўжо я ледзь вытрымлівала пад цяжарам маўчаньня. Не хапала яшчэ зарумзаць самой, калі трэба дапамагчы чалавеку не выказваць гора. Але Юрасю, відаць, удалося здушыць пачуцьці, ён адрывіста ўздыхнуў і падняў галаву..

— Прабач... Мне ўсё-ткі ня вельмі лёгка пасьля такой навіны... Хаця – якая там навіна. Ведаеш, я... адчуваў, вось ужо тыдзень адчуваў, што Стэлы няма. Між намі заўсёды цягнулася нейкая тонкая нітка. І вось – парвалася... Пустэча. Стэла... Але я ўжо столькі раз яе хаваў, аплакваў, разьвітваўся... Адгараваў сваё, мабыць... Усё, пайшлі на станцыю.

Аўтамабіль колеру мокрага асфальту спыніўся проста ля нас.

— Ну што, Юрачка, адпачыў, падумаў? Цяпер, я ўпэўнены, справа пойдзе на лад. Прывітаньне, Анэта! Не забываеш сябра ў цяжкую хвіліну? Малайчына!

Янчын з заўсёднай шумнай прыветнасьцю быў тут дарэчы гэтак жа, як рознакаляровыя паветраныя шарыкі на пахаваньні. Ён ляпаў Юрася па плячы.

— Ну, ну, не сумуй... Паставім на ногі тваю Стэлу. Хутка яшчэ нейкія «прасунутыя» лекі на ёй паспрабуюць. А хочаш, зьезьдзім заўтра ў бальніцу, паглядзіш на нябогу нашую...

Я глядзела на смуглявы твар Янчына, на ягоную спачувальную ўсьмешку. І не магла паверыць, што гэты чалавек датычны да страшнай містыфікацыі. Баялася, што Юрась сарвецца. Але рэстаўратар моўчкі стаяў з застылым тварам. Янчын усё не змаўкаў.

— Слухай, ты ўжо ведаеш, як працавалі гадзіньнікі? Галава ў цябе сьветлая, здагадаўся?

Юрась расьціснуў зьбялелыя вусны.

— Ведаю.

Госпадзе, ён нават маніць ня стаў!

— Вось малайчына! – Янчын зірнуў на мяне, нібыта заклікаючы ў сьвед-кі. – Я заўсёды казаў, што вы ўдвух – сіла.

Ён відавочна думаў, што Юрась раіўся са мною наконт сакрэтаў механізму.

— Але, сябры мае, ёсьць адна акалічнасьць, пра якую вам варта задумацца...

Я зьдзівілася: смуглявы блазан, комік-буф некуды падзеўся. Цяпер Янчын глядзеў строга, нават жорстка.