Сляды вядуць на Зямлю

Чаўр, заклаўшы рукі за спіну, пачаў мераць крокамі пакой ад акна да дзвярэй і назад. Гэта была яго даўняя прывычка, набытая яшчэ ў паходзе да Альфы Цэнтаўра. Ён не любіў спецыяльных гімнастычных практыкаванняў, якія ў пэўны час выконвалі ўсе члены экіпажа і якія памагалі падтрымліваць цела і сэрца ў нармальным стане. I ўрач параіў яму хадзіць. Гэта займала значна больш часу, але затое спадабалася Чаўру. Доўгія гадзіны, вольныя ад вахты і іншых заняткаў, ён хадзіў па калідорах, лесвіцах, мінаючы ліфты і пад'ёмнікі. Хадзіў нават па сваёй каюце. Неабходнасць хадзіць стала з часам такой жа патрэбай, як есці або спаць. Ён іншы раз, задумаўшыся, сам не заўважаў, што пачынае хадзіць па пакоі.

Адправіўшы Шарлана, Чаўр не перакладаў сваю адказнасць на плечы памочніка. Чаўрава сэрца рвалася ў прастору, дзе быў Бадзяй. Ён адчуваў бы сябе значна лепш, змяніўшы Шарлана, які мчаўся да Сатурна на хуткасным выратавальніку. Але ён не мог дазволіць сабе гэтай палёгкі. Яго месца ўсё яшчэ было на Зямлі: у лёсе «Талнаха» па-ранейшаму не бачна было нічога пэўнага.

Чаўр не ствараў новых гіпотэз, не развіваў старых, выказаных заўчора сябрамі. У святле апошніх падзей іх меркаванні здаваліся яму занадта паспешлівымі. Зрэшты, ён лічыў гэта натуральным, бо ніхто з іх не ведаў нават прыблізна, што адбылося на самай справе. Ён ведаў адно: трэба чакаць, і чакаў.

Час ад часу ўключаўся ў відэасувязь і задаваў адно і тое пытанне:

— «Талнах»?

Планеталёт не падаваў аб сабе вестак.

Потым яго выклікаў Рэпс. Чаўр убачыў яго заклапочаны, хмуры твар. Рэпс сказаў, што з аднаго патруля заўважылі на Энцэладзе нешта падобнае на выбух. На праяўленай плёнцы выразна відаць клубы пылу, якія павольна асядаюць на паверхню гэтага спадарожніка Сатурна.

— Урэзаліся,— занадта спакойна, як аб нечым, што яго не датычыць, зазначыў Чаўр.

— Што ты! — усклікнуў Рэпс.— Гэта памылка. Ты ж ведаеш, што такое Энцэлад. Пульсацыю сатурнавай атмасферы на такой адлегласці можна палічыць за выбух.

— На патрулях хлопцы дасціпныя,— сказаў Чаўр.— А потым апошняя радыёграма...

— Раней ты не верыў, што яна з «Талнаха».

— Шарлан пераканаў. Я павінен быць...

— Дазвольце ўключыцца ў размову,— прагучаў голас супрацоўніка сувязі, і праз імгненне ён дадаў:— Ажыў невядомы перадатчык. На Энцэладзе. Дубліруе музыку касмічнага маяка. Паслухайце...

Нават узмоцненая і ачышчаная ад перашкод музыка была ледзь чутная. Яна вярталася на Зямлю, як далёкае рэха.

— Каардынаты? — Чаўр падаўся да экрана.

— Супадаюць з раёнам выбуху.

Сувязіст адключыўся. Чаўр з Рэпсам зноў засталіся сам-насам.

— Дазваляю,— сказаў Рэпс.— Адпраўляйся на месца. — І раптам шырока ўсміхнуўся:— Не, гэта яшчэ далёка не ўсё. Я веру ў Бадзяя.

III

Калі Чаўр прыляцеў на Энцэлад, у Шарлана ўжо быў разбіты цэлы лагер. Ён знаходзіўся паблізу ад месца, дзе адбылася катастрофа.

— Людзі? — спытаў Чаўр.

Шарлан адвёў позірк і вінавата сказаў:

— Пакуль не знайшлі.

Чаўр не стаў удакладняць, што азначае «пакуль не знайшлі», падумаўшы, што ў памочніка было мала часу. Ён ледзь дачакаўся, пакуль яго хуткасная ракета апусцілася на пасадачную пляцоўку. Не паспелі яшчэ асесці часцінкі, што падняў рухавік ракеты, як Чаўр быў ужо ля выхаду.

— Асцярожна,— папярэдзіў пілот,— тут амаль няма прыцяжэння.

Шэры, змрочны дыск Сатурна займаў амаль палавіну неба, пасылаючы на Энцэлад скупое попельнае святло — ён шчыра дзяліўся са сваім спадарожнікам тым, што атрымліваў ад Сонца сам. Аднак і гэтага хапала, каб бачыць усё навокал. Пасадачную пляцоўку абкружалі дзікія скалы, векавыя глыбы зледзянелай атмасферы, якая некалі была і ў гэтай маленькай планеты. Чаўру здавалася, што тут зусім няма адлегласці. Энцэлад быццам абрываўся адразу за бліжэйшым таросам, як астэроід. Але Чаўр ішоў, ішоў, і блізкі краявід адсоўваўся далей і далей. Было нават дзіўна, як Шарлан здолеў сярод гэтага хаосу выбраць месца і для пасадачнай пляцоўкі, і для лагера.

Абмінаючы расколіны, Чаўр спяшаўся насустрач Шарлану.

— Дзе? — спытаў ён у памочніка.

— Вось там, у катлавіне,— паказаў Шарлан улева.

I Чаўр здзівіўся: як добра ўжо арыентуецца памочнік на тутэйшай незнаёмай мясцовасці! Даўнія падарожжы па чужых планетах ажылі ў яго памяці, быццам і не было гэтых дваццаці год з лішкам, у якія ён не пакідаў ужо сонечнай сістэмы. Чаўр адчуў лёгкую зайздрасць і сум. Некалі ж і ён пракладваў першую сцяжынку для іншых. А зараз вось яго ўжо вядзе памочнік, ахоўваючы, як важную персону, каб ён не трапіў у расколіну ці не зваліўся з абрыву.

Катастрофа адбылася ў катлавіне. Глыбокая і вузкая, яна была зусім недаступная для тых выратавальных тэхнічных сродкаў, якія меў у сваім распараджэнні Шарлан. Чаўр гэта вызначыў адразу, акінуўшы вачыма ўсю катлавіну. Рэшткі «Талнаха» ляжалі глыбока ўнізе.

— Пражэктары? — узняў галаву Чаўр.

Шарлан махнуў некаму рукой, і восем яркіх кругоў успыхнулі вакол катлавіны, а на яе дне заблішчалі рознакаляровыя абломкі некалі дакладных і прыгожых дэталей і канструкцый.

— Пайшлі! — Чаўр першы скочыў на выступ скалы.

— Вазьмі правей,— падказаў Шарлан,— там зроблены спуск.