Сляды вядуць на Зямлю

Чаўр моўчкі збочыў, і Шарлан паспяшаўся ўслед за ім.

— Выбух быў вельмі моцны,— пачаў быў ён расказваць.

— Не трэба,— перабіў яго Чаўр,— я хачу ўсё паглядзець сам.

Калі да разбітага планеталёта засталося метраў трыццаць, Чаўр спыніўся. Не трэба было быць вялікім спецыялістам, каб здагадацца, што карабель спачатку ўдарыўся аб камяністае дно, а потым ужо ўзарваўся. Шарлан не памыліўся, кажучы пра сілу выбуху. Напэўна, усё паліва, уключаючы і аварыйны запас, распалася адначасова. Каб карабель узарваўся на раўніне, дык ці можна было б знайсці яго абломкі. Цесная і глыбокая катлавіна не дала ім разляцецца. Ды і выбух чамусьці быў гарызантальнай накіраванасці. Страшэнная тэмпература спаліла і аплавіла метал. Людзі, нават апранутыя ў самыя тэрматрывалыя скафандры, усё роўна не маглі яе вытрымаць. Чаўр зірнуў на Шарлана.

— Мы не знайшлі нікога,— быццам зразумеўшы яго думкі, сказаў памочнік.

Чаўр кіўнуў галавой і пачаў спускацца ніжэй. Тут усё выглядала яшчэ больш страшна. Сцены карабля, зробленыя з самага трывалага матэрыялу, які толькі ведалі на Зямлі, былі пагнутыя і разарваныя, знішчаны пераборкі паміж адсекамі. Замест карабля была проста груда металу. Чаўр прабіраўся паміж абломкаў, падсвечваючы сабе ліхтаром. Відовішча яго прыгнятала. Ён хацеў, і баючыся і чакаючы гэтага, убачыць астанкі каго-небудзь з экіпажа ці пасажыраў. Сляпая сіла не пакінула нічога. Усё начыста падмёў імгненны смерч.

Чаўр выбраў зручнае месца і прысеў. Хацелася сабрацца з думкамі. Катастрофы такога роду былі ўжо надзвычай рэдкія, калі не сказаць — неверагодныя. Трэба было, каб тысячы прычын, не сумяшчальных паміж сабой, раптам чамусьці спалучыліся і прывялі да гэтага выніку. Ён паспрабаваў уявіць сябе на месцы Бадзяя, і адразу паток пытанняў абрушыўся на яго. А ён спатыкнуўся ўжо на першым: што прымусіла капітана змяніць курс? Не знайшоўшы адказу, Чаўр зноў пачаў прыглядацца да гэтых абломкаў, якія, як сцвярджалі прыборы, шэсцьдзесят сем гадзін таму назад былі яшчэ «Талнахам». Ён прыглядаўся доўга — яму здавалася, што вось зараз нешта знойдзе. Не маглі ж так раптам знікнуць і людзі, і іх рэчы.

Трацячы ўсялякую надзею, Чаўр падаўся туды, дзе стаялі члены пошукавай групы. I раптам пад скручанай, як вінт, тоўстай бэлькай ён заўважыў корцік. У Чаўра ёкнула сэрца. Ён нагнуўся і выцягнуў невялічкі корцік, свой падарунак Бадзяю, калі той стаў капітанам пасажырскага касмічнага лайнера. Корцік быў зроблены з металу, які Чаўр у свой час знайшоў на Арландзе. Ён ведаў, што Бадзяй ніколі з ім не расставаўся.

— Ну і метал! — здзівіўся Шарлан, убачыўшы знаходку,— уцалеў?..

— Га? — Чаўр не адразу ўцяміў, што гаворыць памочнік. Ён пакруціў корцік, нібы шукаючы на ім нейкія знакі, і паднёс яго да Шарланавых вачэй.— Глядзі.— Ручка, зробленая з чорнага дрэва, бліснула ў пражэктарным святле.— Яна таксама вытрымала?

— Дзіва! — зазначыў нехта ззаду. Чаўр не паспеў разгледзець, хто: у скафандрах людзі былі падобныя адзін на аднаго.

— А на скале, вунь ля таго крайняга пражэктара, радыёстанцыя працуе,— зноў сказаў той жа голас.

— Як гэта я забыўся,— схамянуўся Шарлан,— тая самая, што маяк трансліруе. Юрасёва работа. Вядома, яго.

— Пакажы,— Чаўр хацеў усё бачыць на свае вочы.

Па высечаных прыступках яны хутка, пераскокваючы цэлыя метры, палезлі, як паплылі, уверх. Незаўважнае прыцяжэнне маленькай планеты хіба толькі не давала ім узляцець.

Невялікую скрыначку, якая выпраменьвала радыёхвалі, Чаўр убачыў у неглыбокай нішы. Ён пераключыў сваю перагаворную рацыю на касмічны маяк, і ў шлемафоне загучала музыка. Яна і тут была глухаватая, пранізаная дыханнем прасторы, якая ўрывалася ў перадачу шматлікімі шумамі і патрэскваннямі.

Чаўр узяў скрыначку ў рукі. Яна, відаць, не мела раней ніякага дачынення да таго, што зараз ляжала ў ёй: мініяцюрнага прыёмнічка, такога ж перадатчыка і атамнай батарэйкі. Усе гэтыя рэчы ў скрыначку нехта паклаў зусім нядаўна. Імправізаваная станцыя магла працаваць яшчэ вельмі доўга, наводзячы людзей на след незразумелай трагедыі.

— Пашукайце вакол,— папрасіў Чаўр, а сам адправіўся да сваёй ракеты. Ён адчуваў, што нервовая напружанасць вышэйшая за яго сілы.

На Энцэладзе была кароткая ноч. Чаўр зірнуў на гадзіннік. Пакуль ён быў у катлавіне, аказваецца, мінулі тры тутэйшыя ночы — на гэтай планетцы часткі сутак мяняліся надзвычай хутка.

У цемры Чаўру было лягчэй. Не прыгнятаў сваёй агромністай масай Сатурн, які, здавалася, вось зараз возьме і лізне атмасферным пратуберанцам планетку, і тады нічога не застанецца на ёй: ні абломкаў «Талнаха», ні людзей.

Чаўр ніколі не лічыў сябе баязліўцам. Ён бачыў у сваім жыцці сапраўды страшныя планеты, побач з якімі Сатурн, мусіць, выглядаў райскім месцам. I зараз на яго дзейнічаў не страх, а, відаць, нічым не апраўданая гібель «Талнаха». Ён не мог уявіць сабе, чаму Бадзяй, які раней ніколі не пасаваў перад небяспекай, раптам схібіў тут.