Святыя грэшнікі

Пра Тамару Змітраўну па кінастудыі хадзіла ці мала анекдотаў і чутак, якім можна было верыць, але не варта было верыць. Што праўда, Тамара Змітраўна была жанчынай неўтаймаванай энергіі і даволі няўжыўчывага характару, але яна ўмела стварыць вобраз гэткай дзелавой, раскаванай, пазбаўленай забабонаў жанчыны другой паловы дваццатага стагоддзя, так што "з’есці" яе было справай не простай.

Яна нешта пісала, нават выдавала напісанае, а выдаўшы, умела знайсці рэцэнзента на свае творы. Такім чынам стваралася ўражанне, што Тамара Накіпелава не толькі дзелавая жанчына, а яшчэ і творчая асоба.

Між тым яе сапраўднае прызванне заключалася ў тым, каб кіраваць. Не ў тым сэнсе, каб нешта самой рабіць, а ў тым, каб раздаваць распараджэннні, ад якіх пры неабходнасці можна адмовіцца з неймавернай лёгкасцю; гаварыць заключныя прамовы, спажываючы чужыя думкі і выдаючы іх за свае; правіць гатовыя мастацкія творы і чым больш таленавітага аўтара, тым з большым імпэтам. Усё гэта сведчыла пра схільнасць Тамары Накіпелавай да графаманства. Але які графаман лічыць сябе графаманам? Наадварот, графаманы самыя ваяўнічыя людзі, бо перакананы, што толькі яны спасціглі вяршыні і глыбіні творчасці.

Убачыўшы Лазара Богшу, Тамара Змітраўна ссуну­ла рэдзенькія рудаватыя броўкі, спытала тым сухім, ка­зённым голасам, які яна лічыла за афіцыйны:

— 3 якой радасці вы дазваляеце сабе хваляваць здымачную групу і марнаваць дзяржаўныя грошы?..

Ёй хацелася з першых крокаў паставіць Богшу ў становішча падпарадкаванага чалавека, які можа апраўдвацца, але апраўданні якога не пойдуць у залік. Бог­шу, аднак, было нялёгка збіць з тропу.

— Я хадзіў маліцца тром дубам, каб бог Пярун падараваў нам снег, — аджартаваўся ён, не прыняўшы накіпелаўскіх правіл гульні.

— Слухай, стары, — расцягваючы кожны склад, каб надаць свайму слову значнасць, звярнуўся да Богшы Баравік-Залеўскі, — ці не да тых трох дубоў ты збіраўся пайсці, што ўпамінаюцца ў адным старым летапісе і ў легендах яшчэ паганскіх часоў?.. Мне абавязкова трэ­ба пабываць каля гэтых дубоў. Мне хочацца ўставіць іх у сцэнарый перад эпізодам ад’езду Усяслава за Ршу. Хай ён прыйдзе да дубоў памаліцца і папрасіць бласлаўлення. Ну што?.. Ацэніш?..

— Ніякіх дубоў, — катэгарычна сказала Накіпелава, тым самым пазбавіўшы Богшу неабходнасці адказваць Баравіку-Залеўскаму. — Нам трэба спакойна пагаварыць. Дзе мы зможам зрабіць гэта?..

— Бадай, у маім пакоі, — адказаў Богша. — Жонкі якраз няма...

***

— Я не згодны, — рашуча заявіў Богша, выслухаўшы Тамару Змітраўну. — Банальна і пошла ўсё тое, што вы прапануеце. Вам хочацца зрабіць з трагедыі аперэту?.. Ну, і рабіце без мяне...

Накіпелава сядзела ў крэсле, адкінуўшыся на яго нізкую спінку. На катэгарычныя словы Богшы яна нават не зварухнулася. Для сябе яна ўсё вырашыла яшчэ да таго, як прыехала, сюды. Можаш гарачыцца, таварыш Богша, усё адно будзе так, як сказала я!..

Вось гэтая ўпэўненасць асабліва разлютавала Бог­шу.

— Не трэба так катэгарычна, — улез у іхнюю гаворку Баравік-Залеўскі. — Абставіны не толькі дыктуюць — яны вымагаюць...

— Што вымагаюць? — закрычаў Богша, узлаваны згодніцтвам аўтара, якога Накіпелава паспела апрацаваць па дарозе на Сую. — Рабіць глупства?.. Я не магу зразумець аўтараў, якія гатовы ісці на любыя кампрамісы, абы толькі паставіць сцэнарый...

Баравік-Залеўскі пакрыўдзіўся.

— Дарэмна абражаеш, — сказаў ён, стрымліваючы сябе, каб не ўзарвацца. — Вы ўсе прыпіраеце нас, аўтараў, да сцяны, а потым патрабуеце, каб мы яшчэ за­ставался прынцыповымі. Мне, можа, кожнае слова даражэй, чым табе, бо яно выпакутавана. А вы, рэдактары, члены калегіі, рэжысёры, гвалтуеце нас, сцэнарыстаў, быццам мы нічога не ўмеем. Потым знаходзіце дапрацоўшчыкаў, такіх жа графаманаў, як самі...

Баравік-Залеўскі меў гэтую схільнасць пачынаць гаворку памяркоўна, а потым распаляцца да белага напалу.

— Зноў цябе панесла, як грэшную душу ў пекла, — апыніў яго Богша. — Ды зразумей ты, Цімох Макаравіч, што я адстойваю нашы з табой прынцыпы: твор не забаўка для публікі, а сябар па роздуму над часам і жыццём. Ці ты, можа, памяняў прынцыпы?..

— Тамара Змітраўна, — узмаліўся Баравік-Залеўскі, — скажыце вы, урэшце, гэтаму старому ўпартаму чорту, што і вас і мяне вымусілі на папраўкі, іначай на карціне паставяць крыж, — Баравік-Залеўскі рашуча перахрысціў перад сабой паветра.

— Хто вымусіў?.. Лыкавязаў?..

— Лыкавязаў раіўся з Віктарам Самсонавічам, — адказаў Богшу Баравік-Залеўскі.

— I ты сам чуў, што Віктар Самсонавіч раіў Лыкавязаву? — спытаўся Богша. — Нарэшце, чаму Віктар Самсонавіч не мог пагаварыць са мной?

— Вас, рэжысёраў, многа, а Віктар Самсонавіч адзін, — замест Баравіка-Залеўскага адказала Накіпелава.

— Ну, добра, добра, — Богша схапіў са стала рэжысёрскі сцэнарый, папраўлены чыёйсьці няўмольнай ру­кой. — А што гэта такое?.. Які разумнік дадумаўся, каб князь Усяслаў гаварыў мовай, якую выдумваюць, каб было пад народ: "ась", "брысь", "дзевахі", "марухі", "Мань", "Тань", "Каць", "Вась"... — і яшчэ чорт ведае якая бязглуздзіца...