Святыя грэшнікі

На здымачнай пляцоўцы спачатку ўсталявалася пругкая цішыня, якая затым выбухнула вясёлым смехам. Кіношнікі сталі пацвельвацца, прасіць Верачку, каб яна і кожнага з іх ашчаслівіла такой жа ласкай. Жарты хоць былі вясёлыя, але не заўсёды бяскрыўдныя, так што Верачка расплакалася і збегла. Ніхто не пайшоу супакоіць яе. Але і тая лютая варожасць, што дасюль панавала на пляцоўцы, ужо не аднавілася, а патухла.

"А я — вахлак, — падумаў Лазар Богша. — I ўсе мы — вахлакі!"

Яму стала сорамна, што ён, як і ўсе, забыўся пра Ве­рачку, а яна, можа, і дасюль плача недзе ў адзіноце.

"Мы не проста вахлакі — мы бяздушныя, чэрствыя эгаісты, нікчэмныя жабракі, якія дбаюць толькі пра скарынку хлеба".

Ён тут жа зразумеў, што ў другі раз аказаўся несправядлівым, на гэты раз у дачыненні да жабракоў. Яму прыгадалася кімсьці расказаная прытча.

Донна Анна, донна Клара і донна Інэса гулялі па Мадрыду. Бачаць, пад аркай, у ценю сядзіць жабрак. Перад ім — алавяная талерка. А ў ёй — ні санціма.

Донна Анна лічылася набожнай і спагадлівай. Яна дастала дзесяць санцімаў і паклала на талерачку. Жа­брак уславіў яе чулае сэрца ў словах, вартых дзесяці санцімаў.

Донна Клара славілася ганарлівасцю. Яна дастала залатую песету, кінула на алавяную талерку жабрака.

Ен уславіў яе царскую шчодрасць і анёльскую прыгажосць якраз на залатую песету.

Донна Інэса была бедная. У яе не было і аднаго санціма. Але яна была гордая, ды і не хацела адстаць ад сваіх сябровак. Яна схілілася да жабрака і пацалавала яго.

Уражаны яе ласкай, жабрак падабраў з талеркі манеты, купіў на іх кветкі і аддаў донне Інэсе.

Цяпер ён зразумеў, чаму не выходзіў той тройчы кля­ты эпізод. У ім не было вось гэтай непасрэднасці донны Інэсы і Верачкі.

Яму захацелася пабегчы ў горад, падняць, як па трывозе, групу, каб неадкладна адзняць той эпізод, ды заўважыў, што сонца скацілася ўжо за возера, пакінуўшы на вадзе чырванаваты след.

"Позна", — падумаў Лазар Богша.

— Але, позна, — пацвердзіў чыйсьці голас, нібы то было рэха ягоных думак.

Ля лаўкі стаяў незнаёмы, нават дзівакаваты чалавек у саламяным капелюшы, вышыванай кашулі, падперазанай вітым поясам з кутасамі, у штанах, закасаных да каленяў, і кедах на босую нагу.

— Гэта вы сказалі позна? — спытаў Лазар Богша.

— Не, гэта сказалі вы, — запярэчыў чалавек. — Але дазвольце заўважыць, што самі па сабе тэрміны "поз­на" і "рана" не з’яўляюцца супрацьлегласцямі, як гэта нам часам здаецца. Яны нашмат бліжэй і вельмі проста пераходзяць з адной катэгорыі ў другую... Дазвольце адрэкамендавацца: Рафаіл Міхайлавіч Доля, мясцовы краявед і гісторык, загадчык філіяла краязнаўчага му­зея. А вас я добра ведаю: Лазар Васільевіч Богша...

— Вельмі прыемна, — буркнуў Лазар Богша, адчуваючы прыкрасць.

Доля апусціўся на лаўку, на самы краёчак.

— Пасмею прасіць вас, Лазар Васільевіч, — нясмела загаварыў ён, — удзяліць мне вашага дарагога часу на прадмет шчырай з вамі гаворкі...

У Рафаіла Долі чулася тая манернасць, якую Лазар Богша не раз заўважаў у мове правінцыйных літаратараў і наогул людзей, якія чамусьці думалі, што без іх ніяк не можа абысціся мастацтва, а таму насцярожыўся. Няйначай, гэты Доля хоча прачытаць яму сцэнарый або расказачь пра нейкую задуму для фільма. А можа і горай: пачне скардзіцца на свой нешчаслівы лес.

— Далібог, я вельмі заняты, — сказаў Лазар Богша.

— Не хочаце апусціцца з вышыні сваёй славы да простата чалавека? — пакрыўдзіўся Доля.

— Мне трэба вяртацца ў гасцініцу, — збянтэжыўся Богша. — Прыходзьце заўтра.

— Тады, калі можна, я праводжу вас, — папрасіў Доля.

"Ад яго не адчэпішся, — падумаў Богша. — Хай ідзё. Да гасцініцы хвілін пятнадцаць хады — выцерплю".

Адсюль, са старога парку, яшчэ закладзенага пры Екацярыне, можна было ісці ў горад па шашы — было­му шляху, некалі абсаджанаму бярозамі, а можа, і па завулках, што складалі старажытны цэнтр горада.

3 усходу да гэтай старой часткі горада падыходзіла рака, шырокая тут, з пясчанымі пляжамі і далёкім за ёй лесам. Ад новага горада, дзе стаяла гарадская гасцініца, стары цэнтр аддзяляла рачулка Сноўдзіца, якая цякла ў глыбокім рове. Праз Сноўдзіцу вісеў пешаходны мост на стальных тросах.

Карацейшая дарога ў горад ляжала па шашы. Але Богша чамусьці пайшоў праз стары горад.

Яны ішлі моўчкі. Лазар нават пахваліў Долю за ягоную тактоўнасць: зразумеў чалавек, што не да яго. Ды, відаць, пахваліў не ў час.

— Лазар Васільевіч, — звярнуўся да яго Доля, — не праходзьце міма, калі вы ўжо, лічыце, на парозе нашага музея. Паверце, што не пашкадуеце. У музеі ёсць унікальныя экспанаты...

Лазар Богша спачатку рашуча запратэставаў — яму зараз не да экспанатаў, — але нечакана перамяніў рашэнне, падумаўшы, што і сапраўды не шкодзіла б зайсці ў музей.

— У мяне знойдзецца хвілін пятнаццаць, — на ўсякі выпадак папярэдзіў ён Долю.

Той вельмі ўзрадаваўся, і яны павярнулі да царквы, якая і была музеем.