Тартак (на белорусском языке)

Ззаду за iм у калясцы бразнула жалеза. Калi Таня зiрнула туды, убачыла, як да iх павярнуўся немец, той, што сядзеў, гледзячы ўсё на дарогу, i наставiў на мужчын аўтамат.

- Кто грамотный? Выйдет... пускай... - сказаў тады немец у белых пальчатках, неяк цiшэй i ўсё роўна як без злосцi.

Нiхто не крануўся. Мужчыны нават не варочалi галовамi адзiн да аднаго. Тады немец зноў паказаў пальцам на Боганчыка:

- Ты...

Таня ўбачыла, як адлучыўся ад усiх Боганчык i неяк бачком, як сляпы, ступiў да немца. Стаў, выцягнуўшыся i задзёршы ўверх бараду, аж з'ехала на патылiцу яго замусоленая чорная кепка i на вуха высыпалiся валасы. Таня глядзела з воза на яго збоку, i ёй здалося, што ў Боганчыка даўгi, загнуты ўверх нос, - перш каб i пытаўся хто, яна не помнiла, якi ў яго нос, - i тоўстыя шчокi: надзьмулiся, як папухлi. Было вiдаць яшчэ, як у яго на скронi высыпаў пот, буйны, што град, аж пiсяга пацякла на шчаку, i зрабiлася чырвонае вуха, як палавiнка ад бурака-рэпкi. I лыпала, лыпала вока, дробненька i часта - хавалася за павечкам.

Таня пачула, як пад рукамi сталi раптам халодныя ляжэйкi; пасля зрабiлася холадна ўсёй, бы хто лiнуў за плечы вады са студнi.

Немец быў вышэйшы за Боганчыка i стаяў цяпер нагнуўшыся над iм глядзеў зверху, з-пад брыля. Адну руку зачапiў пальцамi за жоўтую дзягу, другой - даланёю - шорхаў па жоўтай кабуры. Тады зноў наставiў Боганчыку палец у грудзi:

- Кто такой?

- Бог-ган... - моцна азваўся Боганчык, нiбыта немец быў глухi, мог яго не пачуць, i стаяў нi жывы нi мёртвы.

- Какая дурацкая фамiлiя... Почему дрожiшь?..

- Рукi трасуцца... - голас у Боганчыка яшчэ больш задрыжаў.

- Шапку, свiнья... - немец нагнуўся над Боганчыкам яшчэ нiжэй. Выцягнуў шыю, зашыпеў: - Желаешь, чтобы с головой слетела? Что на телегах?..

- Нарыхтоўка... Нарыхтоўка... У раён вязём... Сабралi... З усёй вёскi... Самi... Бумага ёсць... - язык у Боганчыка бы ў што ўпiраўся ў роце.

Немец прыняў пальцы з кабуры i абедзвюма рукамi падняў уверх за блiскучы брыль фуражку на галаве; другi немец забразгаў у калясцы кацялкамi.

- Что за дурацкая бумага?

Белая пальчатка паднялася аж да Боганчыкавай галавы, як на навязi, чакаючы.

Тады Боганчык хуценька скамкаў кепку, якую цяпер трымаў у руцэ, прыцiснуўшы да сцягна, запхнуў яе ў кiшаню ў штаны i палез пад паху - пад шэры паношаны картовы пiнжак, якi, расхрыстаны, спаўзаў у яго з плеч.

Паперка была белая i маленькая, складзеная, мусiць, у некалькi столак. Таня не бачыла яе дагэтуль, ведала толькi, што паперу вязе Боганчык, хоць ён i паказваў яе ўжо раз - яшчэ ў вёсцы, ля Петрусiхi, калi збiралiся выязджаць i вазы абходзiлi два немцы, мацаючы рукамi мяхi, усё роўна што шукалi чаго.

Белая пальчатка ўзяла паперыну з рук у Боганчыка, разгарнула яе, як рак клюшнямi, i паднясла да блiскучага брыля. Патрымала ля яго, пасля вярнула Боганчыку i, павiсшы ля самай яго галавы, чакала, пакуль ён пакладзе яе ў кiшаню пад пахай. Тады раптам апусцiлася ўнiз i, падскочыўшы ўверх, ударыла Боганчыку па шчацэ.

- Скотiна... Это реквiзiровано нашiмi солдатамi... - Белая пальчатка ўжо зноў счышчала пыл з жоўтай кабуры.

Боганчык стаў белы, што ячмень ля дарогi...

Тарганулася была яе, Танiна, кабыла, успёрлася Панку на воз. Таня схапiлася за лейцы - ёй было здалося, што на яе зiрнулi з-пад брыля прыплюшчаныя вочы... Яна стала шукаць Насту. Наста стаяла ўперадзе ля Панковых калёс, узяўшы за аброць кабылу.

- Я с тобой поговорю... - Белая пальчатка адшпiльвала кабуру. Обманывать? Бандiт...

Боганчык раптам закрычаў на ўвесь голас - аж тарганулася ў аглабнях кабыла...

- Я не бандзiт!.. Не бандзiт я!.. Яны ўсе скажуць... - махнуў ён рукой назад. - Немцы мяне старшым паставiлi, яны ўсе скажуць... - Боганчык кратаўся ўвесь з галавы да ног, стаў нiжэйшы, як уехаў на дарозе ў зямлю. Застагнаў пасля i сцiх, гледзячы на пальчатку, якая даставала маленькi чорны пiсталет з жоўтай кабуры. Пасля зноў закрычаў, ухапiўшыся рукамi за лейцы на Танiным возе. Таня чула, як ён часта дыхае - сапе - i трэцца паяснiцай аб ляжэйку...

Белая пальчатка хуценька дастала пiсталет, як вышчалукнула са стручка фасолiну, сцiснула i паднясла да Боганчыка, да самых грудзей.

Боганчык як стаяў, так i сеў на дарогу на каленi...

Таня баялася глядзець на яго... Калi яна зiрнула на Панковы калёсы, убачыла, як прыцiснулася да кабылы Наста.

Немец адступiўся назад, да самага матацыкла, i, выцягнуўшы доўгую руку, наставiў цяпер пiсталет якраз у галаву Боганчыку...