Тартак (на белорусском языке)

Абапал грэблi стаяў белы альшэўнiк, i на iм нарос iней. Ён сыпаўся i сыпаўся з гары на дарогу, на каня, на снег - рэдкi, дробны i белы, аж зiхацеў.

Уперадзе была вiдаць доўгая белая дарога - падымалася за грэбляй на гару i блiшчала на сонцы...

Калi яны мiнулi Сушкава, дарога пайшла полем; пад палазамi пачаў скрыпець снег - браў мароз. Сонца пабольшала, пасiнела, як ад холаду, i асела ў густую цёмную смугу. Пад iм пачырванела ля самай зямлi неба шырокай доўгай паласой.

Аб'iнеў конь, стаў зусiм белы, аб'iнелi дуга i набераткi: з храп у каня iшла пара i бегла ўперадзе па дарозе: конь трухаў, апусцiўшы галаву. Ззаду за развалкамi краталiся партызаны - пяцёра - усе ў белых халатах. Калi партызаны сядзелi ў хаце ля стала, Янук iх добра разгледзеў, кожнага ў твар, а тут не мог нiкога пазнаць: халаты ў iх былi з башлыкамi, i яны панацягвалi башлыкi аж на вочы, хаваючыся ад марозу, i зрабiлiся ўсе падобныя адзiн на аднаго. I халаты ў iх былi як адны ўсё роўна - пашытыя з абрусоў. У аднаго толькi, самага меншага, быў рудаваты - з кужалю. Партызаны былi ўсе абутыя ў боты, толькi самы меншы быў у чорных валёнках, мусiць, камандзiр iхнi, цi што, бо часта ўсё нешта загадваў. Башлык у яго быў падняты вышэй, аж на галаву, аб'iнелi бровы i валасы, што высыпалiся з-пад шапкi.

Янук сядзеў у перадку, ля яго збоку на сене ляжалi вiнтоўкi i аўтамат, кароценькi зусiм, з вузкiм чорным ражком. Аўтамат быў таго, меншага, што ў чорных валёнках. Вiнтоўкi ляжалi рулькамi ўзад, у сена, i Янук бачыў, як пабялелi затворы, усё роўна што iх выбелiлi глiнкай. Затворы былi белыя ў вiнтоўках яшчэ тады, калi вiнтоўкi ўняслi ў хату з двара i яны ляжалi на куфры.

Ззаду ў развалках у сене ляжаў брызентавы хатуль. У iм было закручана нешта цяжкае i тупое, што кавадла з кузнi. Кладучы на санi, хатуль падымалi ў вёсцы на вулiцы з зямлi аж трое партызан, i iмi камандаваў нiзенькi ў валёнках. На сена ў задку ў санях партызаны не садзiлiся: прымошчвалiся збоку - па двое, трэцi станавiўся на палазкi.

З вёскi партызаны ўзялi сем падвод, i цяпер падводы даганялi абоз, якi падымаўся на полi з лагчыны i паварочваў на гары ў той бок, дзе заходзiла сонца - на Рагозiна.

Падвод наперадзе было не злiчыць - занялi ўсю дарогу цераз поле... Янук не ведаў добра, хто паехаў з вёскi, пазнаваў толькi здалёку Панковага каня i Боганчыкавага жарабка - заднiх.

Было цiха, без ветру, i калi Янук аглядаўся назад, бачыў, як у Дальве ўгару падымаўся з комiнаў дым - па ўсёй вёсцы. У маразы людзi рана падтаплялi печы, падкiдваючы пасля на галавешкi дровы, аж пакуль не натоплiвалi хаты на ўсю ноч.

Пахла дымам, дым лез у нос, i Янук чуў, што ў некага тапiлi альховымi дрыўмi. Ён пазнаваў па дыме, якiмi дрыўмi хто топiць у печы. Пазнаваў сасну, елку, бярозу. Нядаўна ў Дальве пачалi тапiць у печах вольхай, возячы яе з Карчаватак з балота. На балоце перад вайной пасох стары альшэўнiк, i зiмой у маразы яго тралявалi на дровы, складаючы ў вёрсты пад хлявамi i варывенькамi. Вольха была сухая, як цэр, яе лёгка было скiдаць з камля i не трэба было пераразаць на кавалкi: валячыся, яна ламалася сама.

Альховыя дровы гарэлi цiха, не пырскалi, як елка, i ад iх было больш духу. Дым ад iх быў мяккi, не такi востры, як ад яловых, i чуваць быў здалёку: пахнуў усё роўна што пахне торф, калi гарыць на Выганчыку, цi трава, калi яе паляць вясной на балоце.

Вечарэла. На захадзе, дзе хавалася сонца, пагусцела чырвонае неба, як набегла крывёю. Снег на полi зрабiўся сiнi; калi ступаў конь, з-пад ног у яго разлятаўся ў бакi лёгкi iней, што пух. На полi ля дарогi тырчалi з глыбокага снегу дробныя бярозавыя дубцы: у мяцелiцу замяло бярэзнiк, якi быў уровень чалавека.

Над лесам у тым баку, дзе чырванела неба, ляцелi вароны - жменькай, памалу-памалу кратаючы крыллем. Ляцелi з поля пад Дальву - блiжэй да вёскi.

Янук пачуў, як гараць агнём каленi - мароз браў праз двое палатняных штаноў - i мерзнуць ногi - не памагалi i акручаныя пад анучы Пiлiпавы суконкi, зробленыя са старой парванай жакеткi. Мерзлi шчокi, заходзiла ў пальцы праз двое рукавiц... Янук цёр шчокi i нос, цёр руку аб руку, тады зноў сядзеў, не кратаючыся, i глядзеў уперад...

Там, дзе зайшло сонца, далёка за полем у небе тырчала вострая i доўгая чорная дзiда ад касцёла. Касцёл быў у Альковiчах, у гарнiзоне, i Янук думаў, што партызаны едуць браць Альковiчы, бо загадалi везцi iх аж у Рагозiна.

Партызаны ехалi праз Дальву ўвесь дзень ад ранiцы, i ўсё чужыя. Янук нiводнага не пазнаў, не пазнаваў i нiхто ў вёсцы. Пасля ехалi i свае, кутузаўцы; тады зноў чужыя. Гэтыя, якiх ён вёз, мусiць, былi апошнiя i ехалi здалёку, бо ў iхняй Дальве мянялi коней, адпусцiўшы дамоў першых падводчыкаў.

Калi Янук уз'ехаў на гару, партызаны селi па двое па баках, пяты, нiжэйшы, ускочыў зноў ззаду на палазкi i стаў крычаць, мусiць, нешта ўсiм, бо махаў рукой. Варочаючы галавой, Янук бачыў, што ў таго з-пад белага башлыка iдзе пара, густая, як з лазнi з дзвярэй.