Тартак (на белорусском языке)

Панок адагнуўся i прыслухаўся - гудзела. Ён тады глянуў у гарод на выбiрачак: у баразне стаяла Верка з бульбай у руках i глядзела на яго. Ён хацеў быў крыкнуць, чаго гэта яна стала i стаiць; махалi ў гранках рукамi, сагнуўшыся, выбiрачкi - нiчога не чулi, гамонячы. Ён падумаў тады, што, можа, яму здалося; пасля пачуў, як зноў за хатай дробненька i дзярката хлябешча, i ўскочыў на ногi. Згледзеў адразу, як, пастаўшы, паднялi галовы выбiрачкi, пасля ўбачыў, як за хатай, над самым Выганчыкам за ракой, ляцiць, скрывiўшыся, самалёт. Вялiкi, чорны, у два крылы, што ў дзве шырокiя дошкi, ён ляцеў якраз на ферму - на гарод. Калi ён быў ужо над самай аселiцай кратаў рагатым крыллем, - Панок убачыў яшчэ два самалёты, а за iмi воддаль i яшчэ тры. Яны ляцелi над самым соснiкам за Боганчыкавым хлевам i вышэй, як гэты, што над аселiцай, - ад iх аж трашчала ўвушшу.

- Заходзяць ад лесу!.. - крыкнуў ён адразу i ўбачыў, што стаяць пасярод гарода выбiрачкi, нiхто не кратаецца... Пазадзiралi толькi вышэй галовы: аж цяпер згледзелi самалёт, што ляцеў з-за рэчкi. Самалёт мiнуў ужо хату i ляцеў над самай вулiцай - ля хваста ў яго выразна быў вiдаць жоўты крыж.

Панок хацеў быў крыкнуць выбiрачкам у гарод, каб не надта задзiралi галовы, як яго схапiў раптам кашаль. Затупаў на мяжы па пяску конь, падняўшы пыл, таптаў лейцы з пастронкамi; пасля Панок пачуў, як на двары за тынам глуха трэснула, нiбы хто стукнуў векам па пустой кадзi ля студнi; тады захлопала на вулiцы ля паркана i па гародзе ля плота - па самай паспешцы. На паспешцы падняўся з зямлi ахапкам белы дым, усё роўна як там панаставiлi новых мяшкоў з бульбай праз усю гранку; захлiпала полымя - гарэла зямля i мёрзлы бульбеўнiк.

Даг-даг-даг... - застукала над галавой, ядрана i сiпата. Фюр-р-р... Фюр-р-р... - засвiсцела ценка i працiўна, i пачало покаць ва зямлю ля плота: пок, пок... Тузануў пастронкi конь, падкiнуў плуг, але каня не пусцiў ворчык.

- Ве-ерка!.. Дзецi ў хаце!.. - закрычаў Панок; пасля хацеў крыкнуць Насце, каб не стаялi бабы, клалiся ў барозны.

Калi ён глянуў на гарод, убачыў, што бегае ля Махоркавай пунi конь i там крычаць мужчыны, тады згледзеў, як пусцiлiся з гарода мяжой па паспешцы адна за адной выбiрачкi - лезуць у плот у спрагу i бягуць загуменнем за ферму ў лазу.

Даг-даг-даг... - стукала ўжо над Боганчыкавым хлевам. Самалёты, што ляцелi над соснiкам, павярнулi ад лесу i хлебясталi цяпер над самай вёскай; з доўгiмi i шырокiмi чорнымi крыллямi, яны, здавалася, зачэпяцца на двары за асвер.

- Верка! - крыкнуў зноў Панок i ўбачыў, што яна ўжо ў спразе - бяжыць на вулiцу. - Дзяцей вынось!

Пасля ён пабег сам у спрагу... Таркануўся быў на вулiцы на пяску, мусiць, хацеў, вярнуўшыся, падбегчы яшчэ да каня - конь тузаў ля плота пастронкi, - тады пiхнуў ад сябе вароты - Верка была iх зачынiла за сабой i ўскочыў на двор.

Даг-даг-даг... - хлебястала цяпер ужо недзе ў вёсцы. На загуменнi падняўся ўгару сiвы дым i калыхнулася полымя - белае днём, што сонца Гарэла Махоркава пуня - снапы. Пасля Панок убачыў, як дым падняўся пасярод вёскi.

Ля самага акна на двары ён пачуў, як запахла дымам i есца ў вочы. Схапiў кашаль, не даючы бегчы.

Зноў загудзела над самым дваром.

Дзверы былi расчынены, i ён, учапiўшыся за вушак, крыкнуў у сенцы:

- Дзяцей!.. Дзяцей вынось... Ве-е-ерка!..

Калi Панок пачуў, як глуха застукалi па калдобах цяжкiя з мяхамi разводы i яго валiць да ляжэйкi, здагадаўся: панёс конь.

Ён ухапiўся ў дзве рукi за лейцы, але яны вышмаргнулiся з пальцаў, абдзёршы да крывi скуру; тады, нагнуўшыся ўперад, ён акруцiў лейцы каля рук: каля адной i каля другой аж у два разы. Конь напiнаў лейцы, задзёршы галаву i выставiўшы ўперад шыю - усё роўна як падносiў пад нож, i Панок пачуў, што яго цягне лейцамi ў перадок: каню пад заднiя ногi...

- Тыр-р-р... Скацiну маць!.. - закрычаў ён i закашляўся.

Конь, вывернуўшы з пяску на ўбiтае, мiнуў адразу Боганчыкавы калёсы, зачапiўся быў колам за заднюю вось, мiнаючы Махорку, i цяпер пёр угалоп у лагчыну, куды сыпалiся немцы. Седзячы высака на мяхах, Панок бачыў, як немцы, бегучы, стралялi назад - да маста.

Жых... Жых... - зверху на спiну каню i на выцягнутыя рукi яму, Панку, сыпалiся сасновыя лапкi, дробныя, што пасечаныя тапаром, нiбы хто церабiў уверсе соснiк.

Ззаду ля маста стагнала ўсё на свеце; здавалася, недзе кiпiць вар у вялiкiм гаршку...

- Махо-орка!.. - клiкнуў быў Панок i аглянуўся назад, але нiкога не згледзеў: нi Махоркi, нi Боганчыка. Дарога была пустая, як хто вымеў. Конь браў рэдкiм соснiкам пад гару: трашчала пад коламi сучча, па вачах бiлi калючыя сасновыя лапкi, свiсталi над галавой кулi, як хто махаў ценкай пугай: пiць... пiць...

Тах-тах-тах... - хлебястала недзе зусiм блiзка ў соснiку ля маста.

Панок быў раптам пачуў, што сунецца з мяхоў некуды назад, як у яму. Ён яшчэ больш учапiўся за лейцы i глянуў пад сябе: пад iм быў пусты мяшок.

"Развязаўся..." - падумаў Панок, пасля згледзеў, што мяшок усё роўна як парэзаны касой - доўга, на дзве пядзi, ля самай завязкi. Завязка, было вiдаць, зацiснута на засмаржку.