Universala Metodo

(Quankam la kesto kontenas ..., la sendinto ne deklaris ..., o: La sendinto ne deklaris

... quankam la kesto kontenas ...)

G 7. sen- – Prefixo qua indikas ke ula objekto o qualeso subisas manko o privaco. On povas

prepozar sen- nur avan substantivala radiko. Se sen- esas avan verbala radiko, la mediato esas la substantivo derivata de la verbo.

Dum ke ka prefixi ne- e des- altrigas ulgrade ed ulrelate la senco di la radiko en speco de

kontrajo o kontrasto, la prefixo sen- altrigas la senco sempre nur en la sola relato ke la objekto mankas quan la radiko expresas.

Exempli

Radiko

a. Substantivo: senalkohola, senbarba, sendefekta, sengenra, senhara, senhonora,

senkuraja, senmakula, sennuba, senpartia, senreligia, sensenca, sentare, senyura.

b. Verbo (mediato: substantivo): sencesa, sendomaja, senfantazia, senintenca, senkritika,

senkulpa, senpova, senpaga, senpena, senrepoza, sensuspekte, sentima, senvalora,

senviva, sensorga.

G 8. -iva – expresas ke on povas facar, o ke on esas kapabla facar to quon la radiko expresas.

Ta radiko nur esas verbala.

a. transitiva: absorbiva, afliktiva, atraktiva, deduktiva, defensiva, delektiva, distributiva,

exekutiva, exhaustiva, exoresiva, imaginativa, impresiva, impediva, incendiva,

infektiva, influiva, instruktiva, insultiva, izoliva, jeniva, kolektiva, konsoliva,

konstriktiva, konvinkiva, lokiva, moviva, negiva, nociva, nutriva, orniva, perceptiva,

persuadiva, perturbiva, produktiva, reflektiva, relativa, repulsiva, seduciva, sentiva,

subversiva, sufokiva, sugestiva.

b. Netransitiva: efektiva, exploziva, fermentiva, mortiva, peniva, perisiva, regresiva.

19

G 9. -igar – (Omna verbi formacita per -igar esas o divenas transitiva.)

1. Efektigar ke ulo esas to quon la radiko expresas.

Exempli

Radiko

a. Adjektivo: altrigar, beligar, blankigar, blindigar, certigar, densigar, ebriigar,

egaligar, espruvigar, faciligar, familiarigar, fanatigar, fekundigar, fixigar, fortigar,

glatigar, humidigar, inversigar, justigar, klarigar, kompletigar, konfuzigar,

korektigar, legitimigar, liberigar, necesigar, nudigar, nuligar, perfektigar,

precizigar, prontigar, publikigar, quitigar, realigar, sakrigar, sanigar, similigar,

simpligar, utiligar, vakuigar, vanigar. Anke: desdensigar, desfaciligar, deslarjigar,

desmoligar, destranquiligar, desvarmigar, desvastigar, desyunigar.

b. Substantivo: amasigar, arkigar, centrigar, cindrigar, dupigar, formuligar,

gastigar, grupigar, magnetigar, monopoligar, nuancigar, pakigar, partigar,

pecigar, sklavigar, spozigar, spozinigar (la sioro spozinigas), substantivigar,

sufixigar, sumigar. Anke: senmemorigar, senkernigar, senkorticigar, senmobligar,

senpiligar, senplumigar, sensheligar.

c. Netransitiva verbi (ta verbi divenas transitivo per -igar): angorigar, aparigar,

chagrenigar, demisigar, desperigar, despitigar, dolorigar, dronigar, durigar,

entuzmiasmigar, erorigar, faligar, faliigar, fermentigar, haltigar, hastigar,

hipnotigar, iracigar, kurajigar, lumigar, mortigar, narkotigar, nauzeigar, pacigar,

penigar, shamigar, starigar, vekigar, velkigar.

2. Se verbo esas radiko, -igar povas remplasar eventuale la nociono lasar en la senco

di efektigar. To eventas en omna ta verbi qui havas ja originala transitiva senco.

Takaze -igar relatas sempre altra objekto quan on incitas efektigar l’ideo expresita en

la radiko.

Exempli

La mastro queras bileto. Ma se il ne ipse volas querar la bileto, il querigas ol, t.e. il igas

servisto querar la bileto. Simile esas: decidigar, demisigar, facigar, fugigar, instruktigar,

jetigar, kustumigar, lernigar, lojigar, memorigar, pasigar, pasturigar, pendigar, portigar,

preparigar, prizentigar, promenigar, querigar, repozigar, sonigar, venigar, vokigar.

Ma on ne povas mixar du nocioni: -igar e lasar samtempe en un -igar.

Exemplo

o La gasto lojas en ula hotelo; nam me igis ke il lojas en la hotelo.

Ma la senco esas altra kande on dicas:

o Me lasis la servisto lojigar la gasto en la hotelo.

(La nocioni lasar ed igar esas du separata agi qui ne povas mixesar en un igar.)

20

Exerco 3

1. La onklino vekigis la nevo ante ok hori; ma ca ne levis su, quankam il bone savas ke

per ito il iracigos elu.

2. Ta voyo a la frontiero esas plu kurta e min penigiva kam ica.

3. Tamen la maxim multa homi sequas la dextra voyo, pro ke ol montras multe plu

interesiva peizajo kam la sinistra.

4. Vu povas vidar vu plu bone en la spegulo, se vu plu multe proximigas vu ad ol.

5. Nesanigiva kustumi, exemple fumar sigari o konsumar brandio, influas nocive la nervi,

ed esas ofte la kauzo di plu frua morto.