Universala Metodo

F 3. Infinitivo

Provizore on memorez nur yena regulo: La nura infinitivo sen prepoziciono remplasas

dependanta frazo kun la konjunciono ke; la chefa e dependanta frazo havas la sama subjekto

e la dependanta frazo remplasas generale la rekta komplemento di la verbo en la chefa frazo.

Exempli

o La matro opinionas audar pazi. (Quon el opinionas? Ke el audas.)

o Il pensas montrir a vu la dokumento (ke il montris).

o El esperas vidor morge la kuzino (ke el vidos).

o Il dicas ke il precize memoras pendir ibe ilua mantelo (ke il pendis).

Ma maxim ofte l’infinitivo havas avane ta prepoziciono qua maxim klare montras la relato

inter la korespondanta frazo e la infinitivo. La maxim frequa prepoziciono apud l’infinitov

esas por ed expresas ula intenco o skopo; respektive la ideo expresita da infinitivo kun por esas

kauzo o motivo o skopo di ula vorto di la korespondanta frazo.

Exempli

o La chefo donacis a la kontoristo duacent marki por abolisar la momentala ditreso di

ita.

o La pekunio ne suficas (por) komprar la du kavali.

o La fotografisto livos morge nia vilajo por habitar ilua domo en la urbo.

o La buchisto prenis bastono por punisar la despia puero.

o La ponto esas sat solida por durar kinacent yari.

o La ekonomo serchas moyeno por koaktar la servisto konfesar la ago.

F 4. por ke

Same ke l’infinitivo anke la konjunciono ke juntesas kun diversa prepozicioni, e la sama

reguli valoras hike kam por l’infinitivo kun prepoziciono. La maxim frequa junteso esas anke

hike por ke. Ol expresas la sama ideo kam «por kun infinitivo» ed uzesas vice ita:

1. se la subjekto di la chefa frazo e di la dependanta frazo esas diversa.

2. se por ke facas la frazo plu klara e komprenebla.

Por kepostulaspreske semprela finalo-ezdi la verbo.

Exempli

o La dramatisto donas a me la letro por donar ol a vu ke vu lektez ol.

o La ambasadisto injeniis ta pretexto por ke vu havez konvenanta respondo se la

direktisto questionas vu pri ta eventi.

o Moyeno ne existas por eskapar la morto por ke on povez eterne vivar.

o Prestez ad il duacent kinadek floreni por ke il povez pagar la debo, e por impedar ke

il facus eventuale dessaja agi!

o Ne hezitez por ne falior l’oportuna momento!

( Ma on dicas plu bone: Ne hezitez por ke vu ne faliez l’oportuna momento (por)

konfiskar la instrumento!)

F 5. se – introduktas dependanta frazo qua kontenas kondiciono, supozo, presupozo o

similo.

Exemplo

o Se vu dicas la vera kauzo, on ne kredas ol; se vu mentius, on akuzus vu pro ke vu dicis

la neverajo.

G 4. des- – uzesas por transformar la nociono di la originala vorto ad olua

kontreajo; la nova vorto esas kontrasto a la originala vorto, ne nur negita. On

uzas ol preske nur en familiara vorti, e plue oportas konsiderar ke la nacionala

lingui posedas ofte aparta vorto kun altra radiko vice nia simpla vortifuro.

Apta aparta vorti on trovas en rektanguloza kramponi [...]

Exempli

Radiko –

a. Verbo: desaparar, desbendikar, desengajar, desfaldar, desfrostar, deshonorar,

desinfektar, desjoyar, desklefagar, deskolektar [dispersar], deskompostar, deskonkordar,

deskovrar, deskreskar [diminutar], deskrochar, deslaudar [blamar], deslevar [basigar,

abasar, sinkar], desligar, desmuntar, desordinar, despendar, desplezar, desprosperar,

desqualifikar, dessiglar, dessparar, dessalizar, dessolvar.

b. Adjektivo: desbona [mala], deschasta, desdensa, desegoista [jeneroza], desfacila,

desfiera, desgaya, desglata, desgranda [mikra], desgrosa [tenua], deshabila, deshonesta,

deskara, desklara, deskontenta, deslarja [streta], deslauta, deslibera, deslonga [kurta],

desmulta [poka], desnobla, desnova [anciena], despia, desprofunda, despura, desquieta,

desrapida [lenta], desricha [povra], dessaja, dessimpla [komplex], dessobra, dessovaja,

dessuperba, destranquila, desutila, desvarma [kolda], desvasta, desyuna [olda],

desyusta.

c. Substantivo (rare): desavantajo, desfortuno, deskurajo, desneto, desvigoro.

G 5. ne- – Da la prefixo ne- la nociono esas negata. On konsiderez ke ta vortifuro esas

speco de nova nociono dum ke la negativo ne aparte avan vorto indikas nur ke la nociono

simple negesas, ma pro to la radiko ne altrigesas relate signifiko e senco.

Dum ke la negivo ne nur esas unesma grado di negar, la prefixo ne- plufortigante la nego altrigas la senco di la radiko en speco de simpla kontreajo, e fine la prefixo des-ne nur esas

plufortiganta nego, ma rekta radikala kontrasto, do nuligo di l’originala senco.

Exerco

1. Il salutis ne afable ma tamen ne neafable dum ke il regardis me tre desafable.

2. Ne bendikar l’infanti esas eventuale exkuzebla, mem morala. Nebendikar (to esas