Усміхнуўся месяц ясны

Набіў ён тады пазуху Цішкавымі дулямі і толькі наважыуся быў яшчэ адну сарваць, а тут над галавой у ясным небе як лясне! Ён — «Ай!» І вобземлю. Косці, праўда, уцалелі, але запэцкаўся як ні да вушэй — пераспелыя грушы за пазухай у цеста змясіліся. Ачомаўшыся ад перапуду, ён у сваім агародзе за плотам стаў абчышчацца ад таго цеста, ды тут яго — ну трэба ж так! — падсцерагала іншае насланнё. Цішкава ігруша нібыта гукнула яму рьшучым голасам старчыхі Аўдоцці, якая зрэдчас з торбаю хадзіла па хатах: «Сквапнасць, малец, караецца нябёсамі».

3 таго часу, калі Касаручанка злаваўся на каго, ён зычыў таму: «Каб цябе пярун на Цішкавай ігрушыне застаў!»

Цяпер таксама, адмахнуўшыся ад успаміну, пажадаў сваім злоснікам той трасцы. Агрызнуўся ім: падумаеш — ветэраны, Гітлера знішчылі!.. Ён і сам быў акалеў. Вечна ніхто не жыве… Але ж і накі-інуліся! I з крытыкай, і з дакорамі, і пад дзевятую рабрыну паддзяюць! «Што ты, таварыш Касаручанка, будзеш рабіць цяпер са сваім ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга?..» А нічога, заслужыў.

Сам Міхаіл Андрэевіч Суслаў ацаніў мае навуковыя працы — казалі, у нейкім дакладзе памянуў!.. Цяпер таксама ацэняць. Дзякуй Богу, міхаілы андрэевічы не перавяліся. I ўказанне дадуць, і накіруюць, і заахвоцяць…

Неба грукатала, зіхала змяістымі маланкамі. Касаручанка хвіліну корпаўся ў думках, бадзёрачыся, патэтычна прадэкламаваў:

— «Пусть сильнее грянет буря!» — I дадаў: — Толькі не на маю галаву. Не пад тым я знакам нарадзіўся, каб яны сцапалі мяне голымі рукамі! — Падсунуў на стале газету, прачытаў, што раніцай абвёў чырвоным фламастэрам: «Калі Скарпіён выкарыстае свае здольнасці празарліўца, то разгледзіць будучую ўдачу за частаколам мітусні і руціны».

Тоненькай струной скрыпкі віскнулі за спіной дзверы. «Віталь! — сханянуўся Касаручанка. — Як коцік!» — Ён ведаў звычку любімага сына заходзіць да яго ў пакой, дэманструючы сваю далікатнасць і ветлівасць.

— Не чытаў, Віталік, што пра твайго бацьку заімшэлыя ў газеце пішуць? — кінуў сыну цераз плячо.— «Адступнік…» «Рэнегат…» «Кан’юнтуршчык…» Во як!.. Дык што скажаш, сынок?

Віталь сціпла сеў на канапу.

— Тут так з ходу, тата, не адкажаш.— Лёгенька пакратаў белы крыжык на расхрыстаных грудзях.— Трэба падумаць.

— Аб чым? — Касаручанка захваляваўся, але ўзяў сябе ў рукі.

— Ну, што больш падыходзіць.

— Што-о?! — Пранізлівы голас узвіўся і трэснуў, як сухая галіна.— Ах ты сукін сын!

Бліскавіца секанула неба. Касаручанка зажмурыўся і хістануўся назад, быццам яму плёснула гарачым у твар.

— Та-ата! Ты што?.. Мы ж заўсёды разумелі адзін аднаго. Я лічу гэтыя словы не абразай, а пахвалой. Ад чаго адступіўся? Ад памылковых шкодных поглядаў, навязаных утапічнай камуністычнай ідэяй. Правільна ж?

Рэзка, як спалоханая варона, каркнулі дзверы. Касаручанка страсянуў галавой, нібы вытрасаў адтуль рэшткі нейкага кашмарнага сну, расплюшчыў вочы: так і ёсць, Станіслаў… Гэты — не па-кацінаму, урываецца нібы вецер.

— Ты паслухай, Стасік, як твой брат бацьку атэстуе! — Ён, як з гарачкі, затупаў пад сталом пантофлямі, быццам хацеў пераканацца, што пад мяккім дываном ёсць надзейная падлога.— Дык гавары, дарагі Віталька, скланяй бацьку ў падгалосак тым заімшэлым.

— Супакойся, тата.— Станіслаў чула прыклаў руку да грудзей.— Табе нельга хвалявацца. А ты, Віталь…— Ён плюхнуўся на канапу, якая войкнула спружынамі пад яго грузным, камлюкаватым целам.— Ты што сабе думаеш? — Наблізіўся да Віталя, зашаптаў, прыкрыўшы рот рукою: — Ты не ведаеш яго? Яшчэ заўпарціцца, хорч стары.

Пярун у небе на хвіліну ўгаманіўся. Касаручанка наставіў вуха да сыноў.

— Што вы там шушукаецеся? I ты, Стась, супраць мяне?

— Не выдумляй, тата, супакойся. Нельга, кажу, табе хвалявацца.— Тоўстыя пальцы магутнай баксёрскай рукі Станіслава расслабілі вузел пярэстага гальштука.— I нам з Віталем яно лішняе, мы таксама не жалезныя.

За спіной Касаручанкі мякка праспявалі дзверы. Ён абрадавана ўздыхнуў. «Жонку бог прынес».

— Паглядзі, Серафіма Кандратаўна, на нашых дарагіх-залатых сыночкаў! Пра бацьку шушукаюцца. А таго не ведаюць, шчанюкі, што ў цяперашні час лягчэй выйсці з вады сухім, чым чыстым. Правільна я кажу, маці?

Серафіма Кандратаўна бліснула вачамі на сыноў.

— Правільна, бацька, правільна,— таропка згадзілася з мужам і дадала: — А дзяцей, бацька, у народзе кажуць, трэба пачынаць выхоўваць з дзяцінства іх бацькоў.

— Ты на што намякаеш? — натапырыўся Касаручанка. Ён хацеў ляпнуць далоняй па стале, ды ўспомніў, што здольнасць усміхацца ўратавала чалавецтва, і ўсміхнуўся.— Не варта мне, інтэлігенту, зневажаць і цябе, і заадно сябе брыдкімі словамі, а то я б табе выдаў, старая ты карчажына.— Раптам ён упаў грудзямі на стол.— Во гакнуў! Быццам неба раскалоў.

Станіслаў упаў з канапы, пацягнуўся.

— Нічога, зрасцецца… Паслухай, тата, мы з Віталем прыйшлі да цябе па прынцыпова важнай справе.

Касаручанка наструніўся: зноў грошай прасіць?