Усміхнуўся месяц ясны

Здавалася, зусім нядаўна ён, як тая светла-ружовая краля, упершыню адчыніў дзверы ў гэтае мастацкае вучылішча. Тады на прыёмных экзаменах лысагаловы, з адтапыранай ніжняй губою выкладчык, лагодна ўсміхаючыся, сказаў:

— Пакажыце мне які-небудзь свой твор.— Лысагаловы пазіраў так, быццам прасіў у яго прабачэння. Гэта падбадзёрыла Барыса. Ён смела падаў яму самы лепшы малюнак, які дужа падабаўся бацьку і яго сябру, папулярнаму кампазітару.

— Цудоўна, малады чалавек! — усклікнуў выкладчык высокім тэнарам, папраўляючы акуляры з тоўстым шклом у масіўнай аправе.— Ваша работа сведчыць аб добрым мастацкім гусце. Гэтая вось тэлевізійная антэна на даху камяніцы пацвярджае, што ў вас пільнае мастакоўскае вока, што вы добра адчуваеце подых эпохі. Цудоўна, малады чалавек, таленавіта!

Барыса прынялі. Пачалася ўпартая карпатлівая вучоба. Ён шмат маляваў. 3-пад яго пэндзля выходзілі дрэвы, дамы, выкатвалі аўтобусы, выплывалі рэчкі. I вось нарэшце — выпускныя экзамены.

Калі Барыс паклаў на стол экзаменацыйнай камісіі сваю дыпломную карціну, на якой быў намаляваны завод, усім адразу кінулася ў вочы, што над вытворчымі карпусамі не вісіць воблака дыму. Навінка вельмі ўзрушыла членаў камісіі. Асабліва захапляўся лысагаловы. Якое вялізнае выхаваўчае значэнне маюць такія творы мастацтва! Глядзіце, якія трэба будаваць заводы, каб не забруджвалася паветра, каб аберагаць чалавека, нашу флору і фаўну! I зноў жа, ад такога твора — велізарная эстэтычная асалода. Вісела б дымнае воблака ў блакітным небе — як бы яно вока мазоліла!.. Не, карціна — шэдэўр, мастак — разумны талент!..

Усё гэта Барыс Канстанцінавіч успомніў, пакуль важна ступаў па бліскучай падлозе вестыбюля, падымаўся па шырокай лесвіцы на другі паверх і крочыў па доўгім калідоры. Перад дзвярамі выкладчыцкай ён прыасаніўся: выкладчык! Прыжмурыў цёмныя вострыя вочы, быццам выглядваў штосьці, аднаму яму бачнае, абедзвюма рукамі далікатна правёў ад ілба да плячэй па хвалістых доўгіх валасах. Рашуча адчыніў дзверы. Лысагаловы за сталом чытаў газету.

— Прывітанне, калега! — бадзёра гукнуў Барыс Канстанцінавіч і наважыўся ляпнуць яго па плячы, але той тузануўся, як апечаны.

— Папрашу-у!..

— Вы што гэта, шаноўны! — Барыс Канстанцінавіч заклаў рукі за спіну, гайдануўся на насках модных, з тоўстай падэшваю чаравікаў.— Папярэджваю: яшчэ раз такое — і я вымушан буду перагледзець свае адносіны да вас.

— А ваш бацька — цю-цю!..— У выцвілых вачах за акулярамі успыхнулі петушына-задзірыстыя агеньчыкі.

— Гэта што яшчэ за «цю-цю»?!

— 3 міністэрскага крэсла загрымеў. Толькі што па радыё перадалі. Прывітанне, калега!..

ЯК ТОЙ РАЗ…

У сельпо сустрэлі Антона Рыгоравіча як ні з абдымкамі. Такое цаніць трэба: чалавек добраахвотна пакінуў пасаду рэвізора райспажыўсаюза, каб наладзіць узорны сельпоўскі гандаль.

— Кіруйце намі, дарагі таварыш Бародаўка, як таго вымагае, так сказаць, нялёгкая справа перабудовы,— горача выгукнуў Уюнок, даўні сельповец.— I не саромейцеся, і не сумнявайцеся.

Антон Рыгоравіч засяроджана зморшчыў лоб:

— Так і быць.— Ён зацягнуўся цыгарэтай, думкай зазірнуў у сваё незасмужанае будучае і… рушыў у цэнтральны магазін. Там паглядзеў выкладку тавараў, далікатна пажурыў прадаўцоў, што не адчуваецца ў магазіне сучаснай гандлёвай эстэтыкі, і лагодна, хіба што з нейкім ледзь улоўным таямнічым прыціскам, спытаў у загадчыка магазіна:

— Дзе, шаноўны, захоўваеш паявыя, што днямі назбіраў?

Загадчык магазіна, лысагаловы мацак з прозвішчам, якое цяжка вымаўляецца, бліснуў залатымі каронкамі:

— Вам, Антон Рыгоравіч, лешп пяцёркамі ці дзесяткамі?

Бародаўка зашамацеў купюрамі: грошы, як вядома, любяць, каб іх лічылі. I пяцёркі, і гэтыя во чырвоненькія.

Потым ён у парадку знаёмства з кадрамі завітаў ва ўсе магазіны. Здароўкаўся, моцна паціскаючы рукі сваім новым падначаленым, і паблажліва жартаваў:

— У народзе кажуць: з прадаўцоў па нітцы — старшыні касцюм. Хе-хе…

Праз тыдзень у сяброўскім застоллі ён прыязней, чым заўсёды, усміхаўся свайму намесніку Уюнку:

— Як думаеш, калега, жыўнасць у вясковай гаспадарцы — лішняя ці не?

— Лішняя толькі скула ў баку,— падміргнуў маленькім вокам Уюнок.

— Трапны адказ! — пахваліў Антон Рыгоравіч кемлівага намесніка.

На другі дзень Бародаўка, падпісаўшы паперы, якія паднёс галоўны бухгалтар Паўзунок, дружалюбна ўзяў яго за локаць.

— 3 дакументацыяй, пільны страж уліку, як у нас — парадак?

Паўзунок пачцівым паклонам схіліў галаву:

— Поўны. Парсюк, якога адкармілі ў падсобнай гаспадарды, гэтае самае, загнууся. Акт я падшыў ужо куды трэба.

у душэўных размовах Антон Рыгоравіч хаўруснікаў «браткамі».

Быў час, калі Бародаўка спытаў у сябе: «Ці правільна ты, Антон Рыгоравіч, жывеш?». Прыслухаўся — сумленне маўчала. I ён весела загаварыў да намесніка:

— Цябе, дарагі Уюнок, не цягне на якую-небудзь культурную размову? — Тузануў пярэсты шырокі гальштук.— Што мы ўсё то пра свіней, то пра камбікорм… Давай лепш пра «Жыгулі» пагаворым.

— Можна і пра гараж заадно,— з гатоўнасцю адгукнуўся Уюнок.

— Пра гараж потым, не ўсё адразу.