Ваўчкі

А Павел быў змрочны, нездаволены, хоць і не хацеў паказаць сябру свайго кепскага настрою. Галаву яго таксама быццам завалакло туманам, і тое, што, здаецца, зусім ясна было ўчора, сёння расплывалася, патанала ў смузе.

На развітанне яны моцна абняліся, пацалаваліся. Мікола застаўся стаяць на падножцы вагона, упіраючыся рукзаком у прычыненыя дзверы і трымаючыся рукою за поручань. Павел стаяў на платформе, глядзеў на Міколу, усміхаўся яму і страшна яму зайздросціў, зайздросціў, што той едзе, а ён, Павел, застанецца тут, і яму таксама хацелася ехаць, абы-куды, абы ехаць — чыгунка, дарога заўсёды клікалі Паўла ў свет, які недзе там, далёка; ён заўсёды з зайздрасцю глядзеў на людзей, якія сядзелі ў вагонах і якіх цягнікі везлі ў іншае жыццё, у такое, якога не ведаў, не бачыў ён, Павел. А тут ад’язджае сябар, стаіць на падножцы доўгага зялёнага вагона, перад ім, на пероне, правадніца, маладая дзяўчына з зялёным скручаным сцяжком у руцэ. Паравоз пыхкае, пыхкае парай, вось загуў — працяжна, рэзка. Да вагонаў пабеглі тыя,, што затрымаліся на станцыі — бралі кіпяток ці апускалі пісьмы ў паштовую скрынку,— на хаду чапляліся за поручні, ускоквалі ў вагоны. На падножку, дзе стаяў Мікола, ускочыў вайсковец, адпіхаючы Міколу і чапляючыся за яго рэчавы мяшок, палез у вагон, правадніца таксама ступіла на падножку, і Мікола стаяў за ёю, махаў рукою Паўлу, пакуль бачыў яго на пероне.

Цягнік ад’язджаў, стукаючы коламі па рэйках, вось прамінуў апошні вагон, і Паўлу зрабілася так самотна, так тужліва, што, здаецца, пабег бы за тым цягніком, схапіўся б за буфер, ускочыў бы на яго і паехаў бы, седзячы на буферы, абы-куды, куды завязе цягнік.

3 таго дня ён перамяніўся да Тані. Больш не зваў яе да сябе ў пакойчык, абедаў спяшаючыся, не гледзячы на бакі, не гледзячы на Таню.

Яна нічога яму не гаварыла, ні пра што не пыталася, толькі аднойчы прыпынілася каля яго століка. Ён еў, а яна трымала пусты паднос у руцэ, стаяла каля століка і глядзела на Паўла, быццам хочучы нешта спытацца ў яго і не адважваючыся. Ён падняў галаву ад талеркі, глянуў на Таню і ўбачыў, што яна вельмі змянілася — пахудзела з твару, а губы, здаецца, зрабіліся яшчэ таўсцейшыя, вочы запалі. Ён потым доўга ўспамінаў яе вочы, як тады Таня глядзела на яго. У яе вачах не было крыўды, не было папроку, нават болю, здаецца, не было — адно здзіўленне.

Ён разумеў, што яму трэба нешта сказаць, Таня чакае, каб ён сказаў нешта, і ён, не выпускаючы з рукі лыжкі і больш не паднімаючы на Таню вачэй, пачаў гаварыць, што заняты, што не мае часу, што яны сустрэнуцца, калі ў яго павальнее.

Павел разумеў, што яму трэба спяшацца, спяшацца, пакуль у Тані не відаць, і ён пачаў сур’ёзна вучыць Казіка, каб той мог яго ў рэдакцыі замяніць. Казік і так усё ўмеў, усё ведаў, заставалася праверыць, як ён будзе рабіць усё гэта сам, адзін.

Рэдактарша спярша ўпіралася, не хацела пускаць Паўла, а калі ўбачыла, што Казік і праўда ўсё ўмее рабіць, пачала паддавацца на ўгаворы.

Тыдні праз тры пасля таго, як у мястэчка прыязджаў Мікола, Павел таксама шыбаваў на станцыю. Ён пакідаў свой пакой з нікеляваным ложкам, з сінім плюшавым крэслам, з аблупленым пісьмовым сталом. Ён пакідаў Таню, нічога ёй не сказаўшы, нават не развітаўшыся.

Потым, калі вучыўся ў Мінску, успамінаў яе і больш за ўсё ўспамінаў са страхам — а раптам яна ці яе матка аб’явяцца ў горадзе, прыйдуць у інстытут і скажуць: «Ага, вось дзе ты, міленькі, што ж ты сабе думаеш, хвастом накрыўся, і ўсё...»

Але ніхто не прыязджаў у горад, ніхто не прыходзіў у інстытут, і Павел пачаў супакойвацца, пачаў усё радзей успамінаць Таню.

А Міколу ён аднойчы сустрэў у Мінску, гадоў праз пяць пасля таго, як сам прыехаў у сталіцу. Гэта было восенню, Мікола быў у нейкім пакамечаным пінжачку з падраным локцем, няголены і моцна п’яны. Павел спачатку хацеў спыніць яго, пагаварыць з ім, спытаць, дзе ён цяпер жыве, дзе працуе, але ўбачыў, што пагаварыць з Міколам не ўдасца, той вельмі ўжо п’яны, вочы як шкляныя, ідзе, хапаецца бруднымі рукамі за сцяну.

— Ну і ну,— падумаў тады Павел.— Вось табе і павышэнне, мусіць, не на павышэнне яго тады выклікалі.

Жыццё закруціла Паўла ў сваім калаўроце — спачатку вучоба і сесіі, сесіі, потым аспірантура, дысертацыя, а потым і жаніцьба, не на нейкай там Тані, якая цягала падносы з баршчом і кашаю, а на Людміле, дачцэ палкоўніка, якая ўмела іграць на піяніна, Мінулае здавалася цяпер нерэальным, быццам усяго таго і не было, часам ён і сам пераставаў верыць, што некалі жыў у тым глухім мястэчку, хадзіў у тую сталоўку, прыводзіў да сябе ў пакойчык Таню. Апошнія гады ён, можна сказаць, і зусім яе не ўспамінаў, перастаў пра яе і думаць, да таго дня, пакуль не ўбачыў у судзе Зайчыка, Віктара Паўлавіча, тысяча дзевяцьсот сорак пятага года нараджэння...

3