Ваўчкі

Таня глядзела на свой палец, якім вадзіла па крэсле, галава ў яе была схіленая, і відаць быў алюмініевы грабянец, які сядзеў у валасах, і Паўлу зрабілася раптам смешна, што ў яго і ў Тані будзе дзіця, што ён, аказваецца, здатны на такое, што жыццё яго цяпер, мусіць, пераменіцца, бо ад таго, што зрабіў, ужо нікуды не ўцячэш, але разам з тым недзе кіпцюром зашкрэбла і шкадаванне, быццам ён нешта назаўсёды траціў.

— Ну, што ж,— сказаў ён бадзёра, стараючыся адагнаць шкадаванне.— Раз ужо так выйшла... Нічога не папішаш, трэба будзе нам пажаніцца.

Таня перастала вадзіць пальцам па крэсле, глянула на Паўла, і ён убачыў, што ў вачах у яе дрыжаць, ледзь трымаюцца слёзы. Таня шморгнула носам, церанула пад ім кулаком, потым закрыла твар рукамі.

— Ну, во, чаго ты,— Павел узяў яе за руку, каб адняць ад твару, але яна яшчэ мацней затуліла рукамі твар.

*

Павел сапраўды вырашыў быў ажаніцца з Таняю. Ці любіў ён яе? Не ведаў і сам. Яму ў той час было вельмі адзінока, і Таня скрашвала яго адзіноту, ён шкадаваў яе, хоць часам і злавала яго яе нязграбнасць і залішняя пакорлівасць. Ён часам сумняваўся, ці любіць і яна яго, можа таксама паслухмяна, як пайшла за ім, пайшла б і за другім, за ўсякім, хто павёў бы яе, хто пачаў бы яе лашчыць, надта ж яна была да ўсіх добрая, усім толькі і старалася дагадзіць, быццам і на свеце жыла толькі для таго, каб служыць некаму.

Але як бы там ні было, Таня ад яго зацяжарала, і ён мусіў браць яе замуж. Ён нават пачаў строіць планы, як прывядзе Таню ў свой пакойчык назаўсёды, як яна тут будзе жыць, адсюль бегаць у сталоўку, як потым у іх народзіцца сын і Павел будзе выхоўваць яго як трэба, як мужчыну.

«Падумаеш,— разважаў Павел,— жывуць жа людзі і ў мястэчках, жывуць усё жыццё, і нічога, і ён будзе жыць, застанецца працаваць у рэдакцыі». Праўда, кіпцюрок не пакідаў скрабсці, адчуванне, што нешта вельмі важнае ён траціць назаўсёды, не праходзіла, але Павел прымушаў сябе пра гэта не думаць. «Прывыкну»,— пераконваў ён сам сябе. Але пакуль не спяшаўся гаварыць Тані, каб яна пераходзіла да яго назаўсёды, быццам нечага чакаў, быццам нечага яшчэ аглядаўся.

А ўрэшце, можа ўсё так і было б, як апошнім часам планаваў Павел, можа б і застаўся ён назаўсёды ў мястэчку, звекаваў бы век з Таняю, каб не загнаў вецер у мястэчка Міколу Скалабана, Паўлавага партызанскага сябра.

Міколу пасля таго, як расфарміравалі партызанскі атрад, таксама накіравалі на працу, у недалёкі ад таго мястэчка, дзе жыў цяпер Павел, гарадок. Паставілі яго дырэктарам маслазавода, які ў тым гарадку быў яшчэ да вайны і які працаваў пры немцах. Немцы так скора ўцяклі з гэтай зямлі, што не паспелі знішчыць завод, засталося і абсталяванне. Мікола хутка наладзіў выхад прадукцыі, работа дырэктара яму спадабалася, ды раптам з Мінска прыйшла паперына — яго выклікалі ў сталіцу. Чаго выклікалі, у паперыне не пісалася, і Мікола, збіраючыся ў дарогу, думаў і гадаў — чаго гэта яго выклікаюць? Можа, уручыць узнагароду — ён ведаў, што яго прадстаўлялі да ордэна. Можа, даць большую работу, зрабіць большым дырэктарам, чым нейкага там маслазавода ў невялічкім гарадку? Можа, да самага Мінска дайшло ўжо, які ён добры арганізатар, як скора наладзіў работу.

Гарадок быў далёка ад чыгункі, але пры заводзе мелася свая машына — палутарка, і Мікола, узяўшы з сабою рэчавы мяшок, сеў у кабіну і загадаў шафёру везці сябе на станцыю.

Да станцыі было кіламетраў дваццаць з гакам, і першыя вёрст дзесяць яны ехалі весела, з вецярком. Іван, маслазаводскі шафёр, з жалем уздыхнуўшы, сказаў, што, можа, апошні раз вязе свайго дырэктара, можа той з Мінска ўжо і не вернецца, за вялікага начальніка там застанецца. Мікола паляпаў Івана па плячы.

— Нічога, калі што, дык я сваіх людзей не забываю,— сказаў ён, намякаючы шафёру, што калі будзе вялікім начальнікам, дык і таго забярэ з сабою ў сталіцу.

Але на нейкай ухабіне машына раптам падскочыла, нешта ёкнула ў яе ў сярэдзіне, і яна стала. Іван пайшоў да капота, адкрыў яго, пакалупаўся ў маторы, вярнуўся назад у кабіну, але машына не заводзілася. Ён зноў пайшоў да матора, зноў пачаў у ім калупацца, але той як анямеў, ніяк не падаваў голасу.

Мікола спачатку цярпліва чакаў, нават жартаваў, казаў, што калі ў Івана часта будзе псавацца машына, то ў сталіцу ён яго з сабою не возьме, знойдзе там лепшага шафёра. А потым пачаў усё часцей паглядаць на гадзіннік.

— Ты што — мы ж на станцыю спознімся! — пачаў ён падганяць Івана.

Іван і сам ужо нерваваўся, але як ні круціўся каля матора, як ні поркаўся ў ім — не мог знайсці прычыну, чаму той заглох.

А дарога была глухая, ніводнай спадарожнай машыны не было відаць.

Больш чым гадзіну чакаў Мікола, што зараз Іван нешта зробіць і яны паедуць, а потым махнуў рукою, закінуў рукзак за плечы і пайшоў на станцыю пешкі.

— Калі паправіш — дагоніш,— злосна кінуў ён Івану.

Мікола так шпарыў, што ўзмакрэў увесь, але калі прыйшоў на станцыю, убачыў толькі хвост цягніка. Ён вылаяўся, сплюнуў. Наступны цягнік ішоў цераз суткі.