Ваўчкі

— Дзіва што, новая кватэра — гэта добра,— сказаў Павел Іванавіч, ледзьве паспяваючы за жанчынаю, якая ішла скора і часам азіраючыся на яго, быццам правяраючы, ці ідзе ён за ёю.

— Вунь наш дом,— паказала яна на высокі новы будынак, які выступаў адразу за старою вуліцаю.— Адсюль і балкон мой відаць, трэці з краю, на чацвёртым паверсе.

Жанчына яшчэ ўсё, мусіць, перажывала радасць наваселля і дзялілася гэтаю радасцю з усімі. Павел Іванавіч кінуў вокам на тыя балконы — на адным вісела бялізна, на другім да сцяны было прыхілена нешта вялікае — мусіць, спрунжынавы сяннік.

Вуліцай дайшлі яны да завулка, дзе стаяў гэты новы дом і будавалася яшчэ некалькі — кран узнімаў угору бэльку, гудзеў экскаватар. Зямля тут была раскопаная, толькі да новага дома вяла ачышчаная ад снегу роўная сцежка.

Па крутой вузкаватай лесвіцы яны падняліся на чацвёрты паверх, жанчына выняла з кішэні ключык, адамкнула дзверы. У невялічкім калідоры распранулася і засталася ў сіняй вязанай кофце, у чорнай спадніцы, валасы яе былі пастрыжаны да вуха і збоку зашпілены прыколкаю.

Яна запрасіла распрануцца і Паўла Іванавіча, і ён павесіў на вешалку сваё паліто, шапку, партфель паставіў у кутку на падлогу, зайшоў у пакой.

Кватэра была аднапакаёвая, чыстая, новая, пры сцяне стаяў нікеляваны ложак, засланы блакітнаю капаю, у кутку шафа з люстэркам у дзверцах, пасярэдзіне круглы стол, накрыты абрусам, звязаным з белых нітак.

У гэтай чыстай сціплай кватэры Павел Іванавіч адчуў сябе раптам як на шыле, не ведаў, куды ступіць, куды дзець рукі, нешта як муляла яму, зрабілася прыкра, што ён прыйшоў сюды вывіжоўваць, што яму тут прыйдзецца хлусіць.

Гаспадыня падставіла яму крэсла, запрашаючы сесці, і ён сеў каля стала, адчуваючы, як трымціць у яго ўсё ў сярэдзіне і як хочацца закурыць. Убачыў на падваконніку пачаты пачак «Беламору» і хоць ніколі не курыў папярос, курыў толькі цыгарэты, узрадаваўся.

— У вас папяросы, можна ўзяць? — спытаўся ў гаспадыні.

— Ага, можна, можна,— гаспадыня скоранька падала яму пачак, збегала на кухню і прынесла карабок запалак, замест попельніцы паставіла перад Паўлам Іванавічам сподак з жоўтым беражком.

Павел Іванавіч узяў папяросу, падаў пачак гаспадыні, каб і яна закурыла, але гаспадыня адмовілася.

— Не, я не куру, гэта забыўся тут адзін чалавек,— сказала яна і засаромелася, а Павел Іванавіч падумаў, што папяросы забыўся, мусіць, яе кавалер.

Гаспадыня таксама села за стол, спіною да шафы з люстэркам, і Павел Іванавіч бачыў у люстэрку яе патыліцу з пастрыжанымі валасамі, спіну, абцягненую сіняю кофтаю.

Трэба было пачынаць гаворку, для якой ён і прыйшоў сюды, але Павел Іванавіч не ведаў, як яе пачаць. Гаспадыня таксама, мусіць,

чакала ўжо, што ён скажа. I ён пачаў, адкашляўшыся,— папярхнуўся дымам, адвык курыць.

— Я, разумееце, ішоў на завод, думаў знайсці каго з хлопцаў, якія жылі з вашым пляменнікам у інтэрнаце, але сустрэў вас. А як вас завуць? Трэба ж нам пазнаёміцца.

— Маруся мяне зваць,— адказала жанчына.

— А мяне Павел Іванавіч. Дык раскажыце мне, Маруся, я буду так вас называць, бо вы маладая, нашмат маладзейшая за мяне... Раскажыце, калі ласка, як жыў ваш пляменнік, чаму ён стаў такі...— зноў зацягнуўся дымам папяросы Павел Іванавіч.

— Што ж тут расказваць, таварыш засядацель,— уздыхнула Маруся.— Віцька — сын маёй сястры. Сястра з ім гора набралася, а цяпер і я. Гэта ж на завод яго ўстроіла — рабі, жыві, як людзі. Дык не... Каб сястра ведала — у труне перавярнулася б. Яна памерла, летась...

Павел Іванавіч лавіў у Марусіным расказе тое, што магло яму адкрыць пра Зайчыкаву радню. «Сын сястры... Сястра памерла летась... Не можа быць, каб Таня памерла, яна ж зусім маладая, маладзейшая за мяне, ну, напэўна ж, Зайчык чужы, я проста ўбіў сабе ў галаву...»

— Гэта ж такога сораму нарабіў,— гаварыла Маруся,— і скажу я вам, раней усялякае было — ну, піў, ну, хуліганіў, але каб чалавека абакрасці... Я вам скажу, усё гэта гарэлка, усё яна, ну хіба цвярозы зрабіў бы такое? Канечне, каб вы як памаглі таму дурню, то няхай бы памаглі, каб нябожчыца сястра ведала... Ды гэта дзіця мо і звяло яе ў магілу, столькі яна з ім, бедная, гора набралася... Ды і дурня таго шкода, можа той вотчым мазгі яму адбіў, каб яго магіла ўзяла. Скажыце, чаму гэта добрыя людзі паміраюць, а паганых зямля носіць...

Павел Іванавіч зноў лавіў у Марусіным апавяданні тое, што было важна для яго. Значыцца, у гэтага Зайчыка быў айчым... Што ж, Таня магла выйсці замуж... Не трэба больш цягнуць, хутчэй няхай яна ўжо гаворыць, ён жа быў гатовы да ўсяго, дык чаго ж цяпер баіцца...

— У вашага пляменніка быў айчым... А бацька... Бацька яго хто? — спытаў ён глухаватым, чужым самому сабе голасам.

Маруся правяла далоняю па абрусе, зноў уздыхнула.

— Як вам сказаць... Бацька... недзе сабакам сена косіць... Кінуў ён яе. Яшчэ як дзіця не нарадзілася, ну, а потым, хто ж добры ўзяў бы яе з дзіцем? Выйшла замуж за ўдаўца, за п’яніцу, той адну жонку звёў у магілу, і Валю нашу...