Vortaro de Esperanto 1910

Ni ne povas sufiĉe ŝati la privilegion havi nun bonajn Esperanto-esperantajn vortarojn. Dank' al ili oni de nun evitos la gravan rifon de la malsamaj [p. 159] signifoj donitaj al unu radiko laŭ la diversaj lingvanoj. Jen granda paŝo al tute unueca uzado de la lingvo kaj forigo de multaj eraroj kaj duboj. — Ni citu nur unu ekzemplon: Tre ofte germanoj, eĉ bonaj esperantistoj, uzas tute malĝuste la vorton

prefero,

per kiu oni tradukas la germanan

Vorzug,

forgesante ke tiu ĉi vorto havas du nepre malsamajn signifojn, kiujn oni ne povas traduki per la sola vorto

prefero.

Se ni nun malfermas la vortaron de Kabe, ni tuj trovas la unikan kaj precizan signifon:

Preferi.

Pli voli, pli ami; pli ŝati:

preferi supon ol viandon; preferi blondulinojn; preferi poezion ol prozon.

Prefero.

Opinio de tiu, kiu preferas.

Preferinda.

Kiu meritas esti preferata:

skriba respondo estas preferinda.

Prefere.

En maniero preferinda.

Konsekvence,

prefero

estas uzebla nur kun la signifo: „opinio de tiu, kiu preferas", kaj ne kun la signifo

Vorzug, Vorteil.

Estas vere, ke en nia lingvo mankas vorto, kiu precize esprimas tiun ĉi lastan ideon. La vortoj

profito, utilo, supereco, privilegio

plej ofte ne kontentigas la bezonon, pro tio ŝajnas al mi dezirinde, ke ni havu la vorton

avantaĝo

por la ideo, germ.

Vorzug, Vorteil,

angl.

adventage,

franc.

avantage,

hisp.

ventaja.

Tiu ĉi rimarko, kiu ŝajne ne rilatas al la novaj vortaroj, tamen montras al ni la grandajn „avantaĝojn" (ne preferojn) de tiaj pure internaciaj vortlibroj. — J. B. {t.e. Jean Borel}. En: Germana Esperantisto n-ro 7,

1910, p. 158-159

:

La apostato"-diskuto de 1989-1992

En 1989 la Akademio sub ĝia tiama prezidanto Andre Albault publikigis dokumenton „Listo de Normaj Landnomoj", en kiu ĝi rekomendis la formojn „Egipto" kaj „Egiptano". I.a. ĝi donas jenan motivon: „Ekskluzive uzata en la ĉefverka traduko de Kabe, La Faraono. Ni preferu tiun formon omaĝe al nia granda verkisto."

¹²

Tiun decidon Bernard Golden (1925-2008), la tiama direktoro de la Akademio pri la ĝenerala vortaro, akre kritikis en polemiko „Ni ne omaĝo al apostato!"

¹³

: La ĝusta formo laŭ li estas „Egiptujo / Egiptio" kaj „egipto" por la landanoj.

¹⁴

Por Golden la motivo de Albault estas neakceptebla: Kabe estis nek „verkisto", nek „granda", sed nur „tradukisto" de malmultaj, plejparte polaj beletraĵoj krom aŭtoro de la vortaro. Pro lia nekomprenebla, mallojala kabeo, „tiuspeca homo" - simile kiel la „arkirenegato" Beaufront - ne meritas omaĝon. Gon?alo Neves defendis la meritojn de Kabe i.a. pro la vortaro (la kritiko de „La tiraljoro Golden" neglektas la historian kuntekston)

¹⁵

, Golden replikis per kritiko de kelkaj misaj detaloj, troveblaj en la vortaro[5]:

„... Nu, kiu objektive analizas la vortaron trovas ne malmultajn misojn kaj mankojn, kiuj makulas tian konsultlibron. Ekzemple viskion li nomas amerika brando, dum ĝi originas el Skotlando / Irlando; lia difino de alpako misas; la vortojn „kaporalo" kaj „serĝento" li inter- ŝanĝas; kaj sur la sporta tereno lia difino de laŭnteniso estas nekompleta. Temas nur pri kelkaj ekzemploj, sed tiuj malbone formulitaj kaj eĉ eraraj difinoj devas konvinki ĉiujn senpartiajn legantojn, ke per sia probatalado favore al Kabe Gon?alo Neves faras grandan eraron!"

Krom la jam cititaj artikoloj Golden verkis ankoraŭ jenajn pliajn kritikojn pri la Kabe- vortaro[6]:

La Faraona malbeno el la antikva Egiptujo/Egiptio. En: La Kancerkliniko 1990, n-ro 53 (Jan-Mar.), p. 18-19.

Kiel Kabe konfuziĝis pri la uzo de "de" kaj "per". En: Kajeroj el la Sudo 1993, n-ro 20 (Okt.-Dec.), p. 17-19.

Estas relative facile konstateble, ke tiaj kaj ankoraŭ pliaj kritikindaĵoj troveblas en la vortaro. Kelkajn pliajn ni notis en la sekvaj ĉapritoj „Iom pri lingvaj apartaĵoj" kaj „Iom pri kaŝitaj vortoj". Golden pravas, ke ni - post pli ol cent jaroj - devas tre atente kaj singarde konsulti la historian vortaron el 1910. La demando estas nur, kiel oni

pezas

tiujn mankojn en nia unua difin-vortaro, kontrastante verajn aŭ foje eble nur ŝajnajn malglataĵojn al aliaj

samepokaj

vortaroj, ekzemple al la provo de Bertholet de 1905. Tiupunkte Neves tute pravas: Oni devas juĝi laŭ historiaj kriterioj, ne laŭ niaj nunaj.

Post la kritiko de Golden ŝajne neniu plu okupiĝis pri la vortaro ĝis 2013.

Fontoj