За перагародкай

Аўтобус, пакалыхваючыся з боку на бок, выплыў з каўдобістай вулачкі на шырокую местачковую плошчу і, мінуўшы шэры драўляны касцёл, спыніўся ля сіняй дашчатай будкі. Коса прыбітая шыльда над яе малюсенькім акенцам абвяшчала: «Білетная каса».

— Стаім дваццаць мінут, — павярнуўся шафёр да пасажыраў.

Расчыніліся дзверцы, у аўтобус хлынула свежае, дрыготкае паветра з нейкім мяккім халодным пахам, — так яно пахне заўсёды, калі выпадзе першы снег, — і Андрэю Сідорчыку зрабілася адразу вальней. Ён адчуў бадзёрасць, прыемную лёгкасць. «А можа, выйду? — падумаў. — Насядзеўся. Столькі ж ехаў». I, памогшы гарбаценькаму вастраносаму пасажыру закінуць на плечы цяжкі, напакаваны невядома чым мяшок, выйшаў з аўтобуса.

Снег выпаў пасля ночы. Памаладзеў, абнавіўся свет. Павесялела неба. I гэтае старое, незнаёмае Андрэю мястэчка з шырокай плошчай, якую няроўным трохкутнікам абступалі двухпавярховыя, даўнішняй пабудовы цагляныя дамы, здалося незвычайна харошым, па-зімоваму чароўным, прывабным.

Сіняватая ранішняя сцішанасць панавала над мястэчкам. Часам яе абуджаў звонкі крык галак ды глухі шум грузавых машын, калі яны пераязджалі плошчу, шпурляючы коламі снег і бразгаючы ланцугамі.

Сідорчык, агледзеўшыся, абабіў з паліто скураной рукавіцай пацяруху, што набралася ад мяшка, закурыў і, не маючы дзе збавіць час, пайшоў да магазіна з высокімі цэмянтовымі прыступкамі. Прачытаў кароткую аб’яву пра распарадак дня ў магазіне і, пабойваючыся, каб часам хто не заняў яго месца, вярнуўся назад.

У аўтобусе ўжо сядзелі новыя людзі, але месца яго пуставала. Ён яшчэ крышку патупаў ля дзверцаў, не ведаючы, ці то садзіцца, ці то не. Але з сіненькай дашчатай будкі, прыгнуўшыся, выбег шафёр, за ім, кідаючы недакураныя папяросы, пацягнуліся мужчыны, і Андрэй ускочыў у аўтобус.

— Усе з білетамі? — крыкнуў шафёр у адчыненыя дзверцы.

— Ды ўсе, чаго ты! Хіба толькі мой каток? — адказаў з апошняга сядзення чалавек у доўгім кажусе і падняў з кошыка рудога ката.

— Ну, ладна, — незалюбіў шафёр і паклікаў некага яшчэ: — Ліда, будзеш правяраць білеты?

— Не, — азваўся з будкі жаночы голас.

— Як сабе хочаш… — шафёр гупнуў ботам па коле і пайшоў на другі бок аўтобуса, у кабіну.

Матор глуха фыркнуў, аўтобус задрыжаў і памаленьку крануўся з месца. З будкі выбегла маладзіца ў зялёным драпавым паліто, у шэрай пуховай хустцы, махнула рукой шафёру і, смеючыся, папрасіла:

— Дзімка, пачакай!

Аўтобус спыніўся, і пярэднія дзверцы нячутна і мякка раз’ехаліся.

Маладзіца абвяла ўсіх вачыма з той цікавасцю і строгай увагай, з якой заўсёды аглядаюць кантралёры пасажыраў перад тым, як пачаць праверку білетаў, і, адкінуўшы крысо паліто, па-жаночаму асцярожна і разам з тым неяк упэўнена і вольна прысела на доўгае, нікім не занятае сядзенне ля кабіны.

Андрэй даў ёй год дваццаць пяць. Але мела яна, напэўна, больш. Жанчына была таго ўзросту, у якім звычайна цяжка вызначыць, не завышаючы або не заніжаючы, колькі чалавеку год. На яе чыстым, бялявым тварыку ляжаў прыкметны клопат і нейкая разгубленая суровасць. Сінія вочы свяціліся мякка, цёпла, у іх была дабрата, шчырасць.

I яму здалося, каб да гэтай жанчыны хто загаварыў, то яна з ветласцю і ахвотай пачала б размову і, пэўна, гаварыла б больш сама, няхай сабе аб дробязным, нязначным, але так, як гэта ўмеюць гаварыць зычлівыя, сардэчныя людзі.

Андрэю Сідорчыку захацелася раптам загаварыць да маладзіцы. «Але з чаго пачаць? Каб была якая зачэпка», — меркаваў ён. — Спытаць, ці ведае яна тутэйшую мясцовасць? Бо тут недзе, недаязджаючы да Нёмана, перад ляском, як казалі яму ў рэдакцыі, ён павінен выйсці. Тут і будзе той калгас, адкуль ён, Андрэй Сідорчык, павінен вярнуцца ў Мінск з карэспандэнцыяй ці нават нарысам. Але ўсіх пасажыраў, вядома, здзівіць, чаму ён будзе распытваць у жанчыны, якая сядзіць далёка ад яго, а не ў бліжэйшых каго, ну хоць бы ў гэтага, што сядзіць поруч, відаць, дэмабілізаванага з арміі хлопца ў шынялі з бурачковымі пятліцамі.

Не, гэта ўсіх здзівіць. Лепей маўчаць, лепей сядзець так: адсюль добра відаць яе сінія палахлівыя вочы і вільготныя, па-дзіцячаму надзьмутыя вусны. Так лепш…

Жанчына расслабіла туга завязаную пуховую хустку, лёгка, вольна пакруціла маленькай галавой, а потым пачала расшпільваць паліто, доўга і пільна ўглядаючыся ў Андрэя.

Ён злавіў яе позірк і зачырванеўся. Сэрца яго затахкала і стаілася.

«Што са мною?» — наракаючы на сябе, адвярнуўся ён да акна.

Сцішыўшы ход, аўтобус ішоў на грудок. Голыя, рэдкія бярэзінкі на адхоне кружыліся, забягалі адна за адну і аставаліся ззаду. Цягнуліся густыя правады, ірваліся на белых кубках і цягнуліся далей. Засланяючы далёкі сіні лясок, паднімаў гарбатыя белыя плечы ўзгорак, знікалі адны і набягалі іншыя малюнкі позняй зімовай раніцы і незнаёмых абшараў поля, але ў вачах Андрэя ўсё іх хараство мяшалася і неяк бясследна нікла. Ён бачыў толькі дробненькі твар маладзіцы, і яму чамусьці здавалася, што яна, напэўна, цікуе за ім.