Закрываўленае сонца

Самiм давялося пра кастрычнiцкую цi акцябрскую чуць? Гэта-ж кажуць, што сёмага лiстапада сьвяткаваць яе тут будуць. Мусiць таму з дошак тыя вунь чатыры з малаткамi й пiламiнейкую трыбуну цi што будуюць. Але-ж. Калi самiм ня собiла нiколi нiякай кастрычнiцкай сьвяткаваць, дык заглянiце. Кумпанii, кажуць, усялякае будзе. Насамперш, кажуць, зьявiцца вялiкае бальшавiцкае начальства, дый сваiх разявякаў, пэўне-ж, падганяць ня будзе патрэбы. Як на яе нi глядзi, гэта самая кастрычнiцкая то, мусiць, нейкi новы цымус, ад каторага, як камiсары заўсёды i ўсюды аж да няпрытомнасьцi вярзяць, зусiм новы й найбольш шчасьлiвы бальшавiцкi сьвет пачаўся.

Нядоўга давялося Дунi Янука намаўляць.

— Пойдзем, Янучок, — пачала лагодна дзяўчына. — Ты-ж ведаеш, усiм наказваюць, каб iшлi. Гэта-ж вялiкае сьвята iхнае, дый наша. А разам з тым i нашу школу цяперака паглядзiш. Яна-ж каб ты вiдзiў як зьмянiлася…

— Эт, чаго мне тамака, — пачаў адмаўляцца хлапец.

— Дый увiдзiш хлопцаў сваiх… усе твае дружбанты ў школу ходзяць.

Гэтта Макатунiшка на чульлiвую струну наступiла. Карцiла Януку даўно ў школу зазiрнуць, прайсьцiся дарагiмi для памяцi клясамi й калiдорамi, паглядзець хто зь ягоных аднакласьнiкаў на школьную лаўку вярнуўся.

— Ну добра, — згадзiўся Янук.

Ранiца таго кастрычнiцкага сьвята бальшавiцкага, што на сёмага лiстапада выпала, нiчога пацешнага не варажыла. Вецер гнаў хуткiя золкiя хмары й адно каля дзясятай крыху пасьвятлела.

— Дык што-ж ты, гэта нi гатовы яшчо? — навалiлася Дуня на Янука са скрыпам дзьвярэй.

— Дык як-жа iсьцi, калi, мусiць, дождж будзiць? — апраўдваўся хлапец.

— Якi табе дождж! Усе вуньдзiка йдуць. Хадзi, бо спозьнiмся. Нам-жа ў школу на час зьявiцца сказалi. Скарэй! — цягнула Макатунiшка.

— Табе то так… ты вучанiца. А мне тамака з боку-прыпёку, — ня ўступаў Бахмач.

— Ну от што пачаў! Ты-ж у нас свой мiж сваiх. З радасьцю прымем, ня толька што. Скарэй!

— А ты, Мiкола, куды? — спытаў Янук брата.

— Пайду i я, — адказаў брат.

— I ня лень табе?

— Ну а чаго? Часу-ж ёсьць, нi сiнакос-жа гэта.

— Ты з намi? — спытаў Янук.

— Ды дзе там маiм нагам з вамi справiцца. Бяжыце ўжо, а я неяк памалу павалакуся.

Янук з Дуняй адразу ўзялi борзды крок i выперадзiлi шмат каго па дарозе. Яшчэ здалёку спасьцераглi сабраную перад школай вучнёўскую моладзь. У групах i паасобна над галовамi тарчэлi ўсе аднаго памеру, недзе аднэй рукой змайстраваныя ледзянавокiя дыктатары. Мясцамi вецер тузаў разгорнутыя палотны, што крычэлi:

ДА ЗДРАВСТВУЕТ ПОБЕДОНОСНАЯ ОКТЯБРЬСКАЯ СОЦИАЛИСТИЧЕСКАЯ РЕВОЛЮЦИЯ!

ДА ЗДРАВСТВУЕТ ТОВАРИЩ СТАЛИН ОТЕЦ И УЧИТЕЛЬ НАРОДОВ ВСЕГО МИРА!

ДА ЗДРАВСТВУЕТ…

Янук ужо спраўляўся з чытаньнем, хоць i ў расейскую школу яшчэ не хадзiў. I прыгадалася яму, што ўжо недзе раней падобнае бачыў: i транспарэнты, i лёзунгi, i вялiкую грамаду людзей. Дзе гэта было? Мусiць у тых фiльмах, што бальшавiкi вечарам у Лiпавiчах паказвалi. Адно там людзi iншыя былi: яны ў баях змагалiся, iх падганяў той самы лысун, каторы на грошах намалеваны. Так яно й было.

…ТОРЖЕСТВЕННОЕ ШЕСТВИЕ…

чытаў далей Янук.

— Чаго разявiўся? — таўханула пад бок Дуня.

— Ды вунь панапiсвалi. Ты вiдзiла такое?

— Вiдзiла. Хадзi, я табе вучыцялёў пакажу.

Макатунiшка ўчапiлася й цягнула Янука за руку.

— Вунь там на ганку стаяць, — паказвала.

Янук яшчэ ня ўсьпеў разгледзець тых на ганку, як зачапiўся за нейкую нагу. Ён ледзь ня ўпаў i зараз пачуў знаёмы гулкi рогат. Адвярнуўся.

— Здароў, Янук! — прамянiўся й дыхаў амаль у вочы твар Загорнага Лявон, таго самага, з каторым гады два ў гацкай школе на аднэй лаўцы сядзеў.

— Здароў, здароў, Лявон! — зь вялiкай радасьцю ўсклiкнуў Бахмач. — Як маешся?

— Добра, браток. Толька от пра цябе часта думаў. Чаму гэта ў школу ня ходзiш?

— Ды знаiш… — зацяўся Янук. — Усякае лiха. Трэба было-б.

— Праўду кажаш. Нi глядзi на лiха. Навука навукай…

I тады Лявон зусiм да Януковага вуха прылiп.

— Хадзi, пацягнем, — шапнуў.

Пакуль Янук скумекаў што й да чаго, той ужо за руку яго цягнуў. Забеглi за вугал школы, на той бок дзе нiкога ня было.

— На во, пацягнi.

— А што гэта?

Загорны трымаў у руцэ паўлiтровую плоскую пляшку, амаль больш паловы напоўненай празрыстай вадакасьцю.

— Во пацягнi дык будзiш ведаць. Нi марудзь-жа. Я захiну, на ўсякi выпадак, каб нiхто ня вiдзiў.

Янук выцягнуў корак i ўважна яго абнюхаў.

— Дык гэта-ж цi нi маскоўская чыстая? Алi чаму бутылка такая? Яны-ж у круглых прадаюць. А налепка дзе?

— Вось i дурань ты. Пiралiў у плоскую, каб у кiшэнь было выгадней улажыць. Цягнi, нi марудзь!

— Чорт яе знаiць, я гарэлкi нiколi ня пiў, - марудзiў Янук.

— Ну дык пара цяпер пачынаць.

Янук нагнуў пляшку й вельмi нясьмела пацягнуў. Забрала дыханьне. Закашляўся, аж сьлёзы паказалiся.

— Каб… ач-хi! Каб цябе халерачкi!

Лявон голасна зарагатаў.

— Цягнi яшчо. Сьмялей, ня бойся!

Пры гэтых словах Загорны нагнуў малую пляшку Януку ў рот. Бахмач намагаўся спажыць яшчэ глыткi са два, але моц гарэлкi забiрала дыханьне й нейкае, раней нязьведанае цяпло разьлiлося шырака па жываце, замуцiла ў галаве.

— Ну нi магу, нi пхай! — аддаў Янук Лявону пляшку.

— Добра трошкi пагрэцца, дзiвак ты. Сьцюжа во.