Залаты век Беларусі

Для Лютара, як і для іншых вернікаў таго часу, Бог быў грозным, неміласэрным Судзьдзёю, Які сочыць за чалавекам і карае кожны ягоны праступак. Гэтага Бога трэба было задобрыць сваімі ўчынкамі. У Лютара было вельмі чульлівае сумленьне. Некаторыя кажуць, што «надта» чульлівае. Ён рабіў усё, каб здабыць міласьць Бога, але ад гэтага яго жыцьцё станавілася яшчэ горшым. Будучы манахам, сьвятаром, прафэсарам, ён праводзіў сваё жыцьцё ў пастах і малітвах да сьвятых, насіў кашулі з конскага воласу, пастаянна спавядаўся ў сваіх грахах, хадзіў у паломніцтвы, купляў індульгенцыі, выконваў усе патрабаваньні каталіцкай царквы. Але гэта падавалася яму недастатковым, і нават калі ён сам лічыў, што робіць усё магчымае, каб жыць праведна, супакою не было. Ніводзін сьвятар ня мог сказаць яму ўпэўнена, што ён прабачаны, і Лютар сам ведаў, што ня мае міру з Богам. У гэты час ён наведаў Рым, сталіцу хрысьціянства, маліўся, пасьціўся, выконваў усе абрады, дакранаўся ўсіх рэліквіяў, але ўнутры было пуста. Гледзячы на духоўнае і маральнае сапсуцьцё рымскага духавенства, брат Марцін губляў надзею.

Як прафэсар тэалёгіі ў Вітэнбэргу ён чытаў студэнтам лекцыі - камэнтаваў Псальмы і Новы Запавет. У адзін з доўгіх зімовых вечароў Марцін Лютар, вывучаючы Пасланьне да Рымлянаў, раптам спыніўся на словах, якія далі адказ на ўсе пытаньні загубленага чалавека: «Праведнік вераю жыць будзе». Вось яно, выратаваньне! «Я адчуў сябе цалкам адроджаным ... Гэтыя словы Паўла сталіся для мяне брамамі раю», - апісваў брат Марцін свае перажываньні таго вечару. Апраўданьне Божае прыходзіць да нас не праз нашыя ўласныя намаганьні, але мы атрымліваем яго, калі прымаем вераю тое, што Ісус Хрыстос ужо зрабіў для нас на крыжы. Усьведамленьне гэтага перавярнула жыцьцё Марціна Лютара. Ён зразумеў, што збаўленьне - гэта перш за ўсё асабістыя адносіны з Богам.

Крок за крокам дасьледуючы Біблію, ён адкрыў, што царква цалкам сказіла Эвангельле. Замест Божай міласьці прапаведваліся чалавечыя заслугі, замест веры - забабоны і рэлігійныя абрады, замест Слова Божага - легенды і традыцыі. Асабліва ўражвала вітэнбэргскага прафэсара вучэньне аб індульгенцыях, аб тым, што манахі і сьвятары за пэўную плату могуць вымаліць прабачэньне грахоў. Заплаціўшы грошы, якія павінны былі пайсьці на пабудову базылікі сьвятога Пятра ў Рыме, чалавек атрымліваў спэцыяльную грамату, змацаваную папскай пячаткай, якая гарантавала прабачэньне грахоў жывому або памёршаму. З гэтым згадзіцца Марцін Лютар ніяк ня мог, і таму на браме замкавага касьцёлу ў Вітэнбэргу зьявіліся 95 тэзісаў супраць індульгенцыяў. Некалькі папскіх тэолягаў прынялі выклік Лютара да дыскусіі, але нічога не змаглі супрацьпаставіць ягоным тэзісам, толькі абвінавацілі брата Марціна ў тым, што ён паўтарае вучэньне Яна Гуса, асуджанае каталіцкай царквою на саборы ў Канстанцы. На гэта Лютар адказаў, што нават адзін чалавек, абапіраючыся на Сьвятое Пісьмо, можа выступаць і супраць папы, і супраць сабору. Калі празь нейкі час гусіты з Чэхіі прыслалі Марціну Лютару творы Яна Гуса, ён, прачытаўшы іх, знайшоў, што мноства ідэяў праскага рэфарматара падобныя да яго ўласных. Менавіта тады ён абвесьціў сваім пасьлядоўнікам: «Усе мы - гусіты, ня ведаючы пра гэта».

Папа рымскі выслаў Лютару грозны загад адмовіцца ад сваіх поглядаў. Рэфарматар адказаў на гэта «Зваротам да хрысьціянскай шляхты нямецкай нацыі», які быў надрукаваны нечуваным на тыя часы накладам у 4 000 асобнікаў і разыйшоўся так хутка, што празь месяц ужо друкавалася новае выданьне. У гэтым звароце, напісаным па-нямецку, Лютар сьцьвярджаў, што няма сэнсу гаварыць пра тое, што сьвятары - гэта нейкія асаблівыя людзі, бо згодна зь Бібліяй усе веручыя належаць да сьвятарства, і нагадваў, што сапраўдная Рэфармацыя пачынаецца ў сэрцы чалавека. Падзеі набіралі разгон.

15 чэрвеня 1520 году папа рымскі Леў X падпісаў бульлю (пасланьне), у якой Марціну Лютару давалася 60 дзён, каб ён адмовіўся ад сваіх словаў, і загадвалася спаліць усе ягоныя творы. Але абвесьціць гэтае пасланьне папскія легаты (пасланьнікі) змаглі толькі ў некаторых гарадах. У Майнцы, Ляйпцыгу, Кёльне не было пра гэта нават гаворкі, бо яны ледзь уцяклі ад абуранага натоўпу. А 20 сьнежня 1520 году ля брамы Вітэнбэргу Лютар, акружаны ўсхваляванымі студэнтамі, выкладчыкамі і месьцічамі, кідае ў вагонь папскае пасланьне.