Заўтрашнi дзень (на белорусском языке)

Апошняя ж на гэтай паляне, туды пад лес, хата была зусiм старая i малая. Яна стаяла занадта ўжо далёка ад усiх iншых хат, прыткнутая да самага лесу, так што бадай у лесе яна стаяла. Памiж ёю i лесам была толькi гаспадарская, як праехаць аднаму з калясьмi, дарога, высланая хваёвым i яловым голлем i з выбiтым наверх карэннем прыдарожных дрэў. Каржакаватая старадрэвiна тырчала пры хаце голлем над самай дарогай, i кара на ёй унiзе была здзёрта восьмi праезджых вазоў. Хата гнiла i трухлела. Яна ставiлася на зусiм ужо старасвецкi лад: саламяная страха з тоўстым каптуром над вулiчнай сцяной, i шчыт не з стаякоў у наваратку, а з ляжачай паўтарачкi, даўно сточанай шашалем. Салома на страсе ўдзiрванела пад зялёным пластом збiтага моху i ўпарта працiвiлася дажджу i ветру, нiзкая прызба i агароджа з ляжачых жэрдак, дзе-нiдзе акораных i яшчэ здаровых. Хлявух з аполкаў i пунька са скрыўленымi сценамi яшчэ трымалiся на старым шуллi. Ляжачымi жэрдкамi перад двума вокнамi ў падоўжнай сцяне быў выгараджаны куток на расаду, цыбулю i можа кветкi. Увесь гэты плацец меў на сабе сляды таго, што тут доўга начавалi куры. Цi можа гаспадар з натуры свае быў пустадомак i не прыстроiў сваiм курам зручнейшага седала, цi можа так яму iшлося, але ўсё тут сведчыла, што жыццё тут iшло як бы да часу. Але i так сказаць: сапраўднае жытло можа тут i ўкаранiлася было вельмi даўно, калi хата толькi паставiлася i была вялiкiм здабыткам таго, хто яе ставiў. Гэта быў тагачасны панскi парабак, i хату ён зрабiў сабе на тры акны - два ад двара i адно з вулiчнай сцяны. Свой кут стаў раскошай чалавеку. Таго парабка прозвiшча было Крамарэвiч. Ужо зусiм старым чалавекам ён дажыў да рэвалюцыi i памёр у гэтай сваёй хаце, пакiнуўшы трох сыноў, жанатых i з дзецьмi. Два паспелi ўжо ўзяць сабе зямлю i выбрацца на асталяванне ў былы маёнтак. А трэцi Крамарэвiчаў сын, самы маладзейшы, астаўся дома. Пахаваўшы бацьку, ён жыў тут сабе i гадаваў свайго адзiнага сына, якому ў тыя часы было год дзесяць. Гэты дзесяцiгадовы хлапец зваўся Антонам i да часу бацькавай смерцi ўзмужаў як мае быць. Такiм парадкам яму трэба было пачынаць самастойнае жыццё якраз у часы свае ўзмужаласцi, бо гаспадарку да самай смерцi вёў бацька, а ён сам упадабаў служыць на чыгунцы: ён чакаў таго, каб хоць трохi ўзнялiся на ногi трое яго дзяцей, што нарадзiлiся за першыя тры гады пасля таго, як ён ажанiўся. Жонка яго была нездараўчаная жанчына, i з дзецьмi было клопатна. А ў яго была вялiкая прага паставiць добрую хату, прасторную i выгодную. На гэта трэба былi вялiкая турбацыя i грошы. З жонкай яны згаварылiся так: яна будзе гадаваць дзяцей i жыць у старой дзедаўскай трохаконнай хаце, а ён будзе служыць i збярэ грошай. Гэта была мара аб прасторнай хаце. Аднаму яму, са слабай здароўем жонкай i дробнымi дзецьмi адолець будоўлю было зацяжка, i ён стараўся i чакаў. Тым часам трое дзяцей узраслi, ён прызапасiў грошай, i жонка як бы выраўнялася здароўем: як мае быць яна рабiла штодзень у калгасе, i нiчагуткi. Ёсць такiя хваробы, што праходзяць з часам i следу не пакiдаюць. Трое дзяцей былi: густавалосая Ганка, няўнiмная рагатуха Алеся i разважлiвы з малых дзён Толя. Гэты вырастаў, не ў прыклад сваiм сёстрам, заўсёды як бы ў задуме, так што аж кпiлi з яго старэйшыя. Антон Крамарэвiч кiнуў службу, вярнуўся дадому i распачаў будоўлю. "Будуецца чалавек раз у жыццi, - казаў ён жонцы, - дык трэба, каб будоўля была моцная, выгодная i каб цешыла вока". У яго калацiлася сэрца, калi ён давёў сцены да вокан, а калi ўжо налажыў ашлапы над вокнамi - як бы i ўся будоўля была скончана. Блiзiўся канец цеснаму жыццю ў дзедаўскай трохаконнай хаце. Праўда, у ёй радзiўся i вырас чалавек, але ж гэта быў час такi, калi ўсе навокал даўно ўжо зыначылi сваё жытло: ужо i не хаты стаялi скрозь, а новыя дамы i дамкi, i старасвецкай трухлiны бадай што нiдзе ўжо i не ўбачыш. Антон Крамарэвiч пакiнуў жыць мараю, а жыў штодзённым клопатам. I, можна сказаць, толькi цяпер па-сапраўднаму ён ацанiў той куток на свеце, дзе ён радзiўся i асталёўваўся цяпер навек дзеля сябе i дзяцей сваiх. У той меры, у якой вырасталi сцены яго дома, ён спакайнеў душой: мара з'ядае чалавека, а яго мара цяпер перажыла сама сябе i пакiнула iснаваць. Ганка, Алеся i Толя былi ўжо такiя вялiкiя, што i самi ўвайшлi ў бацькаў будаўнiчы клопат. А яна! Жонка, мацi гэтых дзяцей! Твар яе ружовiўся. Яна быццам ажыла цi спачатку пачала жыць. Дзецi i iх мацi быццам бы знайшлi страчаную бацькам мару. Цяпер яны ўладалi мараю: жыць у новым доме, у выгодзе, у радасцi i шчасцi i на доўгi век. Гэта было жыццё без атрутнага смутку аб учарашнiм днi i без горкай трывогi аб днi заўтрашнiм. Можа быць, продкi нашы ад дзесятага пакалення думалi аб такiм жыццi сабе i сваiм дзецям. Антон Крамарэвiч так думаў аб далейшым i раiўся з жонкаю:

- Калi пяройдзем у новы дом, то старую хату тады я скiну з месца. Трухлiна пойдзе на апал, а здаровае згодзiцца ў гаспадарцы.