Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Першыя дні ён амаль не адчуваў сваёй нечаканай мужчынскай волі: як i заўсёды, рана падымаўся, рабіў гімнастыку, абліваўся вадой, лёгка снедаў і, уплішчыўшыся ў перапоўнены аўтобус, ехаў на завод у канструктарскае бюро, карпеў над чарцяжамі альбо біў лынды, разгадваючы красворды ці трацячы нямала часу на балбатню на розных патрэбных i пустых сходах, абедаў у заводская сталоўцы, а пасля рабочага дня вяртаўся дадому, вячэраў, чытаў газеты, глядзеў тэлевізар i клаўся спаць. Мабыць, жыў так, як жылі многія тэхнакраты i іншыя насельнікі вялікага горада.

Але недзе праз тыдзень пачаў адчуваць: яму адзінока i сумнавата без жонкі i дзяцей, без таго хатняга тлуму, што часамі ўжо надакучаў. Як i дамовіліся з жонкай, падфарбаваў кухонныя сцены, адрамантаваў канапу, якую разгайдалі жвавыя сыны, падправіў крэслы i табурэткі, ды супакаенне не прыходзіла. Усё, што рабіў, было патрэбнае, але пачаў тачыць душу непакой: жыве ён вельмі ж звычайна i будзённа. Як ні круці, усе ягоныя клопаты пра рубель, кавалак хлеба i апратку ды пра машыну — яна для ўсёй сям'і ўяўляецца найбольшай марай ды найвялікшым шчасцем. Усе трызняць найперш ёю: ён, жонка, сыны. I дзеля чаго трэба яна ім? Каб было зручней ездзіць у вёску i больш прытарабаніць дадому ўсякага дабра. «Была б машына, — не раз, да слова, гаварыла жонка, — можна было б не купляць бульбу ў магазіне альбо на рынку, a прывезці з вёскі». Альбо: «Была б машына — з'ездзілі б па журавіны. Людзі вунь вёдрамі цягаюць, a ў нас i шклянкі журавін няма на капусту».

Першыя гады яны, здаецца, па-сапраўднаму закаханыя, жылі ўзбуджана i нібы ў заўсюдным руху, амаль зусім адарваныя ад зямнога побыту: не прапускалі ніводнага новага, асабліва замежнага фільма, гучных спектакляў сваіх i гастрольных тэатраў, хадзілі ў турпаходы, млелі па спеваках, што адзін за адным станавіліся кумірамі моладзі. Пазней, калі пайшлі дзеці, калі навалілася процьма хатніх турботаў, жонка неяк адразу змянілася, пацягнула за сабой яго, пачала глядзець на сваю, настаўніцкую, працу толькі як на заробак, a ў вольны час шаравала кухню ды ванную, гатавала абед альбо бегала па магазінах, шмат трацячы часу i энергіі на тое, каб дзе купіць ці «дастаць дэфіцыт» — i тады ўжо, у брэжнеўскія часы, было модным насіць на сабе не сваё, а замежнае. Яно пачало ўсё больш i больш лічыцца не толькі праявай добрага густу, але i прэстыжам. Невыпадкова ж сярод такога люду была пахвальба: «На наш мільённы Мінск прыйшло сто такіх сукенак (паліто, ботаў, футраў альбо шапак), адна дасталася мне». Тых, каму штосьці даставалася ў ліку дваццаці пяці, дзесяткі, тройкі, у адной асобе, ён, Міхась i ў вочы не бачыў. Казалі, найбольш «дэфіцытнае», як кажушкі, спачатку размяркоўваў міністр гандлю, а пасля пачалі ўжо дзяліць гэта ў ЦК. Жартавалі, як адзін народны пісьменнік пайшоў да дырэктара ЦУМа папрасіць новую шапку. Той запытаў: «Хто вы?» Класік назваўся. «Мне не трэба ваша прозвішча, — сказаў гаспадар уплывовага кабінета. — Назавіце сваю пасаду». — «Я — народны пісьменнік». Дырэктар дастаў з сейфа блакнот з тайным спісам, пагартаў яго i непарушна прамовіў: «Я магу даць вам шапку не вышэй андатравай». Міхасёва жонка не трапляла ні ў якія спісы, у ix не было для гэтага знаёмстваў, a калі той-сёй мог штосьці дастаць, дык не кідаўся памагчы: дапускаў у сваё кола патрэбных людзей толькі тых, хто мог быць нечым карысны.

Што да інтымнага жыцця, яны, здаецца, зведалі малады шал, любоўную ўцеху i радасць, але паволі пачалі спакайнець (у першыя гады не маглі вытрымаць адно без аднаго да вечара, змаўляліся i сустракаліся дома ўполудзень), маглі дзень, два, а то i тыдзень спаць спіной адно да аднаго. Неяк самі па сабе зніклі заляцанні i гуллівасць.

Жонка за пятнаццаць гадоў сямейнага жыцця паправілася, нават памажнела, стала ўжо саліднай цёткаю; год за годам пачаў мяняцца i яе характар. Яна ўсё больш станавілася рэзкай, успыльчывай, магла нават з-за дробязі накрычаць на дзяцей i на яго, без канца наракала на тое, што зашмат турботаў выпадае на яе жаночую долю.