Адвокатпен схбат

ТАЙЫР – ділеттілік шін айта кету керек, эволюция тек ылмы- сты іс жргізу саласында ана болып жатан жо. Бл шл даладаы ошауланан былыс емес. Мны жйеде жне оны баса ы сала- ларымен байланысын, мысалы, онсыз да жадайы біршама згеше болып тран азаматты процедурамен бірге арастыру ажет.

ДАНИЯЛ – Жасы ма, лде жаман ба?

ТАЙЫР – зііз ойлап араыз, ылмысты процесте айатар ай- ыптаушы тараппен амтамасыз етіледі, ал азаматты процесте тараптар- ды райсысы зі сілтеме жасаан фактілер мен жадайларды дербес длелдеуі керек. Азаматты процесте, жалпы, тараптар те ылы. ри- не, ылмысты процесте олай емес. Онда процесті, сіресе сота дейінгі

блімді, тергеуші жргізеді. Егер де шаыру аазы бойынша тергеуге келмесеіз, ол сізді ттындауы ммкін. Мжбрлеу шараларына тап боласыз .

ДАНИЯЛ – Ия, мндай жадайда тедікті ізі де байалмайды. Ал, бізде тергеу ісімен кім айналысады?

ЕКІНШІ ТОМ

«ТЕРГЕУ ДИРИЖЕРЛЕРІ»

ТАЙЫР – ылмысты сот жйесіні рылымы арапайым емес. Тіпті оны р тармаын алып арасаыз да. Университет абырасында марм профессор .Х. Халыовты бізге ы орау органдары а- лай йымдастырылатынын тсіндіргені, жне «прокуратураны он бір ызметкері» лі де есімде!

ДАНИЯЛ – Прокуратура да сота дейінгі тергеуді жргізе ала ма?

ТАЙЫР – Шын мнінде, олар мнда «бас скрипкада ойнайды». Олар кез келген істі олдарына ала алады, яни талап етеді. Тіпті К-ден терроризмге атысты кез келген істі талап етіп, тергей алады. Мысалы, Кулекбаевты ісі есіізде ме? Бл Алмалы ауданды ІІБ-де лакестік рекет жасаан адам. Ол террорист, алайда, бл ылмысты істі Бас прокуратура аятады.

ДАНИЯЛ – Мені тсінуімше, К-де сота дейінгі тергеумен ай- налысады ма?

ТАЙЫР – рине, лтты ауіпсіздік комитеті де ы орау органы, ол мемлекеттік ылмыстара байланысты сатынды, тышылы, мемлекеттік пияларды жария ету сияты ылмысты істерді тергей алады. азастан Республикасыны ылмысты кодексінде «Мемле- кетке арсы ылмыстар» деген арнайы блім бар.

ДАНИЯЛ – ылмысты істерді тек Ішкі істер министрлігі тергейді деп ойлап едім.

ТАЙЫР – Негізі, дрыс ойладыыз. Мндай жмысты негізгі блігі соларды мойнына тседі, сонымен бірге е иыны! ылмысты істерді шамамен 80%-ын брын милиционер деп аталан, ал азіргі полиция ызметкерлері тергейді. рлы, тонау, арашылы, зорлау, кісі лтіру, алаяты – толы жиынты… Сота дейінгі тергеп-тексеруді жзеге асыратын баса да органдар бар – МКД (Мемлекеттік кірістер департаменті) – олар экономика саласында оамды салалармен бай- ланысты салы тлеуден жалтару, коммерциялы контрабанда, коммер- циялы пара сияты ылмыстармен айналысады. Дегенмен, К да

жоары лауазымды тлаларды сыбайлас жеморлыа атысты істерін з мойнына ала алады.

Мысалы, жаында, егер есіізде бол- са, «ЭКСИМ-Банк» басшыларыны бірін коммерциялы пара шін стады. Бл іспен К айналысты… Сондай-а, сыбайлас жеморлы істеріне арсы жеке бюро бар. Олар мемлекеттік ызметкерлерге атысты, яни пара алу мен беру, пара беруде делдал- ды сияты ылмысты істерді тергейді. Жалпы айтанда, тиісті органдар кп.

ДАНИЯЛ – Олар здері бірін-бірі шатастырып алып жатпай ма?

ТАЙЫР – К, прокуратура мен ішкі істер органдарыны рай- сысына тн жеке формасы бар, ызметкерлері погондар таады, лауа- зымдары, сыныпты шендері бар, сондытан оларды ажырату оай. Ал, сыбайлас жеморлыа арсы крес бюросы мен мемлекеттік кірістер департаменті ызметкерлеріні погондары жо.

ДАНИЯЛ – ынжылтады екен!

ТАЙЫР – Неге екенін білмеймін, алайда, осындай шешім абыл- данан, оан ештее істей алмайсыз. Біра, сота дейінгі тергеуді жзеге асыратын ы орау органдарыны кптігіне арамастан, бкіл тер- геуді тжі – сот. Тек сот ана адамны кінлі немесе кінлі еместігін, ылмысты істі тотатуа болатын-болмайтындыын анытайды, яни соы сзді зі айтады…

ЖЕКЕ ТЖІРИБЕ

ДАНИЯЛ – з тжірибеізде тергеу жне сот ісін арау процесін, былайша айтанда, ртрлі позициялардан, кзарастардан байауа ммкіндігііз боландытан, тергеу кезінде не нрсеге ерекше назар аудару керек жне андай ателіктерден аула болу керек екенін білу ызыты болар еді.

ТАЙЫР – те жасы сра! Негізі, ылмысты жедел ашылуы, сонымен атар, оан атысан барлы адамдарды тадыры тергеу істеріні сапалы туіне байланысты. Сондай-а, объективті сот талы- лауыны болашаы, ораушыны тергеу нтижелеріне арсы тру мм- кіндігі жне таы басаларыда осыан байланысты. Сондытан тергеуші стануа тиісті ережелер бар. Барлы ажетті рсімдерді заа сйкес ата жне ыса мерзімде орындауы керек. йтпесе, іс сотта немесе тіпті сота дейін лауы ммкін.

ДАНИЯЛ – Істі жасы загер арастыран жадайда да ма?

ТАЙЫР – И. Мен тіпті кінсіз адамды немесе кінлі адамды сотта- уа болатындыы туралы емес, оан таылан ылмыстара араанда онша ауыр емес ылмыстар туралы айтудамын. Сондытан да, ылмы- сты процесті сота дейінгі сатысы ерекше маыза ие. Сота дейінгі тергеуді бастауа бірнеше негіз бар. Бл жбірленушіні млімдемесі, баралы апарат ралдарындаы хабарламалар жне мойындау (мн- дай да болады!) немесе шенеунікті баянаты. лі есімде, тергеуші болып жмыс істеген кезімде, рлыа атысты істерге жбірленушіні оы- рауы бойынша жиі шыатынбыз.

ДАНИЯЛ – Бірінші кезекте неден бастайтын едііздер?