Ах, Міхаліна, Міхаліна

Настаўнікі былі ашаломлены, што я прыйшла вось такая, па-святочнаму адзетая, прыгожая, амаль вясёлая. Магчыма, гэта была мая памылка. Іх шакіравала. Яны не ведалі, як на мяне глядзедь, што казаць, нават мае лепшыя сяброўкі — Роза Абрамаўна і Мая. Адзін Павел Адамавіч, наш дзівак «Анікум», безумоўна, на злосць усім, быў са мной, як ніколі раней, добры, ласкавы, жартаваў. Не, не толькі на злосць. У яго свае перакананні, якія ён пасля выказваў мне...

Усе астатнія настаўнікі трывожыліся, што няма Аляксандра Дзямідавіча. Ён — старшыня камісіі. Ішлі экзамены. У восьмых і адзінаццатым. А дзесятыя яшчэ займаліся.

Я пайшла ў дзесяты «Б», мой любімы клас, з якога большасць нашых акцёраў. Пайшла да званка, бо ўрока ў той дзень майго не было. Захацелася паглядзець: ведаюць вучні? Ведалі. I, мабыць, абмяркоўвалі гэтую сенсацыю, бо ўсе былі ў класе і збянтэжыліся, калі я ўвайшла. Не чакалі. Я не думала казаць ім што-небудзь. А тут не вытрымала. Сказала:

— Я ведаю, што вы чулі і яшчэ пачуеце, і праўду і плёткі. Плётак будзе больш, як заўсёды пры такіх гісторыях. Вы ўжо дарослыя людзі, і мне хочацца, каб вы ўмелі разабрацца і зразумець без абывацельскіх забабонаў... Ведайце адно, адну праўду ва ўсім гэтым: я кахаю Аляксандра Дзямідавіча.

Здарылася дзіўнае: вучні заапладзіравалі маім словам. Хлопцы гучна і весела запляскалі. Дзяўчаты сарамліва апусцілі вочы. Такая неспадзяваная рэакцыя збянтэжыла мяне і трохі спалохала. Я падумала, што паводжу сябе не зусім натуральна, тэатральна неяк, пэўна, ад нервовай узбуджанасці. Ці не лепш мне схавацца, як Генадзю, і не выходзіць з маленькай і чысценькай хаты, пакуль не ўтаймуюцца етрасці? Але вельмі хацелася пабачыць Сашу. Як адчувае сябе ён? Няхай бы хоць адным позіркам падбадзёрыў сваю гаротную каханую! Больш мне нічога не трэба ад яго.

Яго чакалі. Уся камісія. Экзамен жа! I ўсе цікаўныя: як павядзе сябе гэты спакойны, паважны чалавек? Да яго пайшоў сам дырэктар. Тады яшчэ ніхто не ведаў, што Люба сапраўды зрабіла яго хворым.

Я гуляла з адзінаццацікласнікамі ў валейбол. I бачыла, адчувала, як з усіх акон — не за гульнёй! — а за мной, толькі за мной адной, сочаць дзесяткі вачэй! I тыя, што чакалі экзаменаў. I тыя, што былі на ўроках. Сярод мноства вачэй — вочы Антаніны Аркадзеўны. Яе позірк я сапраўды такі адчувала ўсёй істотай. I сцялася, спалохалася, як вінаватая школьніца, калі старая настаўніца выйшла са школы і наблізілася да пляцоўкі. Я зразумела, што свякруха хоча пагутарыць са мной, і баялася гэтай размовы, баялася, што яна папросіць ці нават загадае вярнуцца дадому, і я, слабая, скаруся яе разумнай і хітрай уладзе. А мне хацелася бунтаваць, як ніколі ў жыцці. Бунтаваць супраць усіх канонаў, законаў, традыцый, супраць людзей і абставін, якія стварылі людзі. Было і радасна і страшна ад гэтага свайго нечаканага бунтарства.

Антаніна Аркадзеўна паклікала мяне:

— Міхаліна, калі ласка, на хвіліначку.

Я завагалася: ісці ці не ісці?

Але на пляцоўцы застылі дзве каманды. Глядзелі на мяне. Чакалі. Вучні... Я не магла пры іх не адгукнуцца на такую спакойную просьбу заслужанай настаўніцы. Што б ні здарылася — ёсць педагагічны такт. Нарэшце, падумала я, трэба прайсці праз усе выпрабаванні — нагаворы, угаворы, пагрозы, праклёны... і выстаяць!

Антаніна Аркадзеўна сказала мне ціха і тактоўна:

— Міхаліна, дзіця маё, ты як п’яная. Нельга так. Ты кідаеш выклік усім — настаўнікам, калгаснікам. Я разумею: гэта ад нервовай узбуджанасці. Але людзі не зразумеюць. Ідзі дахаты.

— Да якой? — тут ужо сапраўды з выклікам спытала я.

— Да Сашкі,— адказала яна.

I я скарылася. Не, дадому не пайшла, але на валейбольную пляцоўку не вярнулася. Пайшла на гарод, дзе працавалі дзевяцікласніцы, палолі памідоры і гуркі.

Роза Абрамаўна падпільнавала, калі я была адна, у баку ад людзей, падбегла са спалоханымі вачамі.

— Міка, дарагая, што ж гэта будзе?

— Нічога не будзе,— адказала я.

— Каб ты пачула, што пра цябе кажуць.

— Калі ласка, прашу: не трэба перадаваць, што пра мяне кажуць. Я сама ведаю...

Яна збянтэжылася. Ёй хацелася паспачуваць. Шчыра. Я не прыняла спачування. Не магла прыняць, бо не адчувала сябе ні пакрыўджанай, ні няшчаснай. I з тае хвіліны лепшая мая сяброўка пачала патроху аддаляцца, пазбягаць мяне, замыкаючы ланцуг ізаляванасці. Праўда, у яе хапіла тактоўнасці не парываць адразу. Яна яшчэ колькі разоў наведвалася да мяне, але ранейшай шчырасці паміж намі не было. Дружба астывала, халаднела.

3 гарода мяне паклікаў дырэктар, наш добры Андрэй Пятровіч, які ні разу, колькі я ведаю яго, не ўзвысіў голасу ні на вучня, ні, тым больш, на настаўніка. Ён толькі што вярнуўся ад завуча. Я ведала, што ён хадзіў да Сашы, а таму ішла з нейкім новым страхам. Ва мне дзіўна ўжываліся ў тыя хвіліны бунтарства і... страх. Але страх трымаўся, пакуль была невядомасць — што скажуць, што зробяць? Прасвятліліся мае адносіны з людзьмі — страх знікаў, а бунтарства, наадварот, расло.