Авантуры студыёзуса Вырвіча

— А гэта ты зараз сам вырашыш, жарты ці не… Магчыма, пана Аляксандра Агалінскага знайшлі, удалося яго неяк дастаць з карэты… І будзе ён жыць, як варта нашчадку слаўнага шляхецкага роду, успадчынніць некалькі вёсак, зробіць кар’еру пры двары пана Радзівіла… А магчыма, беднае дзіця ўсё-ткі бясследна знікла ў дрыгве. Але… знайшоўся іншы хлопчык… Згублены сын аднаго вучонага, але не радавітага доктара.

У Лёдніка ажно вусны задрыжэлі ад раптоўнай здагадкі. А пан Агалінскі працягваў, амаль павучальна:

— Мала як бывае — выкралі дзіця, потым яно выхоўвалася невядома дзе… А якая там у малых памяць… Што там да трох гадоў было… І вось родны бацька цудам адшукаў сына. Дык вось не ведаю, як адбылося насамрэч? Які хлопчык выратаваўся?

Лёднік ступіў наперад і цвёрда прамовіў голасам, трохі здушаным ад узрушэння:

— Ягоная мосць пан Аляксандр Агалінскі трагічна загінуў. Амін.

— Ну што ж, тады сустракай свайго аднойдзенага сына! — прамовіў пан Гервасій і крыкнуў:

— Паланэйка! Давай, вядзі яго!

З густой прысады паказалася знаёмая постаць у белай сукенцы і карункавым каптуры: княжна Багінская, гарэзна ўсміхаючыся, несла на руках цемнавокага малечу.

Здарылася неверагоднае: малое пазнала дзядзьку, які з ім колісь важдаўся, і само пабегла да яго:

— Пан доктал!

Лёднік схапіў на рукі сваё шчасце… І тут жа строга сказаў:

— Не пан доктар, а пан бацька.

Хлопчык сур’ёзна паглядзеў на прафесара, нават скептычна.

— А цаму?

— Таму, што ты мой сын.

Малеча задумаўся — зусім па-прафесарску. Уважліва агледзеў нованабытага бацьку, крануў пальчыкам крывавы след ад пугі на яго плячы, азірнуўся на пана Гервасія Агалінскага. Нарэшце з годнасцю кіўнуў галавой.

— Добла, пан бацька. Хацу глядзець у тлубу на золы!

Трэба ж, памятае паход у абсерваторыю! Што значыць спадчыннасць…

Пан Гервасій абняў панну Багінскую — дакладней, мяркуючы па ейным уборы і заручальных пярсцёнках у абаіх — пані Агалінскую, і выгукнуў убок:

— Хопіць хавацца! Пан Вырвіч, пані Лёднік, выходзьце!

Пранціш раскланяўся з панам Гервасіем — той усміхаўся ва ўвесь рот, падкручваючы вусы.

— Ну што, скончыў вучобу, студэнт?

— А нягож! — Пранціш стараўся не глядзець на пані Агалінскую. — А не баішся, вашамосць, што наконт патопленай у дрыгве карэты нядобрыя чуткі пойдуць?

Амерыканец не збянтэжыўся ні на макавінку:

— А ніякага спадману! Сапраўды дурань-фурман коней не стрымаў, панеслі… Мы з Паланэйкай прагульваліся верхам, пачулі крыкі… Пакуль даскакалі… Нянька з фурманам Базылём патанулі — спрабавалі выплысці, ну і… А хлопчыка, якога зараза-нянька ў карэце кінула, я так-сяк выцягнуў — на пасе, навязаным да дрэва, ныраў у дрыгву… Анёл-ахоўнік паспрыяў, відаць. Малы непрытомны быў, як яго дастаў, але жывы, Паланэйка яго неяк выхадзіла. Ніхто не ведае, што ён выжыў, акрым маёй старой карміліцы, мяне і жонкі. Вось Паланэйцы і прыйшло да галавы — скарыстаць выпадак, каб вярнуць дзіця роднаму бацьку. Ну, дай Бог яму і доктару шчасця… А ўся маёмасць брата старэйшаму пляменніку дастанецца. Ні шэлега не вазьму, ніхто не папракне, што сірот абрабаваў. Я ж увогуле адсюль з’язджаю з жоначкай — карабель чакае ў Гданьску.

Пан Гервасій усміхнуўся Паланэйцы, і тая перапляла пальцы з ягонымі.

— За мяне цяпер ёсць каму думаць! — пахваліўся Амерыканец, гледзячы на жонку з захапленнем і жарсцю. — Паланэйка такія пасланні сачыніла — і свайму пану-брату, і ягонай мосці князю Радзівілу ад майго імя… Распісала нашыя прыгоды, падступнасць ангельскіх чараўнікоў, вернасць шляхецкім традыцыям… Пан Радзівіл аж расчуліўся, кажуць, дэкляраваў спраўдзіць бацькаў запавет і вярнуць васковую ляльку аднаму прафесару.

— Праўда, дзесяць альбанчыкаў прыслалі Гервасію пераламаныя пер’і, — з трохі нервовай усмешкай паведаміла Паланэя. — Што значыць, пры стрэчы заб’юць, як здрайцу.

— А твой пан-брат увогуле не адказаў, — заўважыў пан Гервасій. І Пранціш зразумеў, што шчасце гэтай пары насамрэч вельмі плыткае… І чапляюцца яны адно за аднаго, як пасажыры патанаючага чоўна.

Пранціш наважыўся зірнуць на пані Паланэю. Фанабэрыстая, упэўненая, хітравата-мілая, напятая смяротнай небяспекай — і шчаслівая…

Шчасце каханай жанчыны з другім — што можа раніць больш балюча?

— Я набыла выдатныя пістолі галандскай працы! Мы з Гервасіем прыстраляліся — усіх варон у парку перабілі!

Пан Агалінскі з пачуццём пацалаваў жончыну ручку:

— Ну, у каго яшчэ такая кабета ёсць? — і засмяяўся, як Цэзар над пераможанымі егіпцянамі. — А як лаяцца пачне — насалода слухаць! Я і слоў такіх не ведаю… Ну, усё, змарыўся я з-за гэнага доктара, аж плячо баліць. Лёднікі няхай пераначуюць у тым дамку, дзе мы паніча трымалі — ніхто не заўважыць. Пані Саламея спіну доктару падлечыць. Есці-піць карміліца ім прынясе… А ты, пан Вырвіч, пойдзеш з намі вячэраць — праз дзень-другі мы выпраўляемся за акіян.

— А Лёднікам лепей зранку ціхенька з’ехаць — каб ніхто не пабачыў іхняга сына, — скамандавала Паланэйка.

Пранцысь азірнуўся на прафесарскае сямейства — і зразумеў, дзеля чаго яны ўсе ездзілі ў гэтае нялёгкае бязглуздае падарожжа.