Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Кылымдарга өчпөс күү

Кыргыз элде келген күү.

***

Акун ата черткен Камбаркан

Байыркынын сапар жолун арбыткан.

Санай-санай, эстей-эстей келгенде,

Эзелкинин санжырасын жаңырткан.

Канаттуудай ылдам күүбүз Шыңгырама,

Калкылдап жаштык жанат ыргагында.

Комузчу ата кайрып-кайрып черткенде,

Качанкынын кабары калат калкына.

Даңтамак баянын жайып эзелкинин,

Даанышман күү, акылман күү Кербезим.

***

Балдар барып алып келди

Коктудан терип чегедек.

Башка элдер биздерди,

Көзгө чабаар эл дешет.

Көзгө чабаар даңкыбызды,

Көрүнгөн элдер эстешет.

***

Созолонтуп чоор тартып,

Зоокага үнүн кабылтып.

Жайылманын төрүндө,

Жаштык чагын жаңыртып.

Улар үнүн тыңшаган

Улуу тоонун баласы.

Атактуу чоң комузчу,

Акундун орун басары.

Ымаласы бириккен,

Ысыгы Чекир атанын.

Эки үйдүн эрке баласы,

Зоолорго таштап жаңырыгын,

Созолонтуп жаштык ырын

Соодонбек деген аганын

Тоодой көрөм караанын.

***

Курумшу кийиз күйгүзүп,

Өзүнчө эле бүлүк түшүп.

Ар иши жакшы болсо да,

Ары-бери жүгүрүп.

Курумшулар кужулдайт,

Купшуңдашып тим турбайт.

Боюу бийик адамдар,

«Көзгө чабаар» чатактар.

Ушулардан калган айың бар.

Бирдеме деп койсоң,

Шап жабышат жакага.

Ошол үчүн унчукпайбыз,

Калбайлы деп балаага.

Адамдан башка урааны бар,

Акырын гана сез берип

Айбаттанат Ураалылар.

***

Алдына келген тамакты,

Алдырып ийди жей албай.

Эч нерсени байкай албай,

Бир нерседен элес албай.

Бирдеме десең «кудай» дейт,

«Ошол жардам берет» дейт.

«Ал баардыгын көрөт» дейт

Араа төрөлгөн баладай.

Жоош момун жандардай,

Араң эле кыбырай

Ушундай болгон Бүтөбай.

Дал ошондой болсо да,

Токтоо жандар башынан.

Ар ишин баардык маалда,

Кабелтең тың жасаган.

Баардык болгон жакшылыкты,

Жаратканым ыйгарган.

***

Бир нерсени аткарганы

Шектүү ишпи башкабы.

Бүлүк түшүп тынч албай,

Бүкүңдөшүп иш жасамай.

Сөзү аяктап баратса да,

Сүйлөп берет чарчабай.

Шогунан келип тынч албай,

Шоңшоңдоп турат шоңколор.

Намызын бербей башкага,

Даяр турат баарына.

***

Бир кошунам бар эле,

Мен аны улам көргөндө,

Калчылдап үшүп турам,

Кайратым качып өңүмдө.

Бир кошунам бар эле,

Ман ага улам кезиккенде.

Кеңейип кетип кең дүйнөм

Кезигем гүлдүү мейкинге.

Кошунанын түрдүүсү бар

Каалагандай болбойт экен.

Адамы бар, башкасы бар,

Аның да бир тагдыр экен.

***

Бу жашоого не келдик?

Жеп-ичкени келгенбиз.

Тунжуратпай жашоону,

Тукум таштап кетебиз.

Бу жашоого не келдик?

Мээнеттенип иштейбиз.

Эмгекти элге калтырып,

Элден дагы кетеербиз.

Бу өмүргө не келдик?

Өткөн кезди эстейбиз.

Өмүрдүн өксүк экенин

Өкүнүп бир сезеербиз.

Бу дүйнөгө не келдик?

Ыр жазганы келгенбиз.

Көңдөй жерин калтырып,

Көрүшпөстөн кетеербиз.

А биз кетип калганда,

Айдыңдуу үнү угулбайт.

А баягы адам жок,

Айланабыз тунжурайт.

***

Көптөн бери туугандарга

Көрүнгөн жок карааным.

Көрөйүн деп келатам,

Көзгө чабаар айылын.

Көз чабаардын айылын

Көргөн соң ырга саламын.

Чапдар атты желдире,

Чаң баскан жолдо барамын.

***

Эки тоонун ортосу

Жүрөгүмдүн толтосу.

Кылымдын ыры жаралган,

Кыраандар үнүн калтырган.

Көөнөрбөгөн сыры бар,

Таамп киндик каныбыз,

Таралып ысык жалыныбыз.

Өкүмдөнүп жол улай,

Өткөн бала чагыбыз.

***

Ата-баба тарыхынан

Айтылбаган аңыз бар.

Белден ары өрдөп кеткен,

Беккулу деген айлым бар.

Шарактатып күлүк атын

Шамал учат бу дүйнөгө.

Жол менен алгалап,

Жолочу болуп сапарлап,

Жолдош болуп жердештер,

Жол улайлы бу дүйнөгө!

Из калтыра кетели,

Илинчекпиз куу өмүргө.

***

Кагылайын туугандар,

Бир кызык түш көрдүм.

Ушуну менен бул түштү,

Удаасы менен үч көрдүм.

Эмне түштү көргөнүмү,

Эмнеге көңүл бөлгөнүмү.

Силерге айтып берейин,

Түшүмөн элек элейин.

Беш ат минген жолочу,

Белестен ашып келатат.

Сур жоргочон алдыңкысы,

Суктантып мени карантат.

Сууну кечип ары өтөт.

Сукей ата өңдөнөт.

Беш ат минген жолочу,

Кара Таш ашып келатат.

Карагер ат мингени,

Кайтадан бизди карантат.

Каптал менен ары жөнөйт,

Карач ата көрүнөт.

Беш ат минген жолочу,

Кулгуна ашып келатат.

Кула атчан алдыңкысы,

Кубантып мени карантат.

Жар Кыяны караса,

Жаркыбай ата өңдөнөт,

Жарашык чачып бери өтөт.

Беш ат минген жолочу,

Абласан ашып келатат.

Алдыңкы ак бозчону,

Азгырып мени карантат.

Алдыдагы келаткан

Айман ата өзү экен

Өзү эмес кара көзү экен.

Койлор өткөн кыядан

Коктудан бери чубады,

Баягы эле беш атчан.

Беш атчандын алдында,

Жарашып бирөө келаткан.

Баардык элге белгилүү,

Байбото ата өңдөнөт.

Басыгы сонун ат минип,

Баягы жолдон бери өтөт.

Уктап жатып ойгонсом,

Түш көрүпмүн жанатан.

Пейли кенен берешен

Беш тууган тура санасам.

Беш атчан ошол түштүн,

Силерге айтам баянын.

Сапар тартып келаткан,

Менин тура туугандарым.

Учурда кебим ушундай.

Кыйладан келет куралып,

Кылымдык достук уланмай.

Ураалы, шоңко, бүтөбай,

Саруу, кыпчак баарысы,

Кадырлуу көңдөй жеринде,

Канча уруу бар саначы.

Беш колдун беш салаасы,

Бешөө тең сүйкүм карачы.

Беш энебиз Көңдөйдө,

Байыр алып жашашат,

Беш атанын баласы.

Белден учкан шумкардын,

Бешөө тең аман карасам.

Бешөөнө тең ыр арнап,

Берешен болуп баратам.

***

Көп сырын ичке каткан,

Көбүрөөк мени каранткан.

Көкө Теңир алдында,

Көк Сеңирдин жанында,

Көп жерге аты угулган,

Көңдөй деген айлым бар.

Жүргүнчү болуп дуулдап,

Жүрүшкө чыктык бу өмүргө

Жакын тели, теңтуштар!

Жакшы көргөн адамдар!

Жандай көргөн жаркындар!

Жалындатып өмүр байрагын,

Жашайлы бу дүйнөгө!

***

Карылар көчүп кетти эле,

Кара Каман жолун кыялап.

Байыркыны айткансыйт,

Бабалар тарткан кыл кыяк.

Арпа Тектир конуштан,

Агалар кетти алыстап.

Абалкыны кабарлайт,