Бабалардын Урпагы. 3 китеп

Тескей менен баратсам,

Теминип тайган агытсам,

Тепши тоосу жаңырат.

Күнгөй менен баратсам,

Күүлөнтүп кушту агытсам,

Күн Тийбес тоосу жаңырат,

Жаңырык кантип жаралат,

Жаңырык ал-бала чак,

Жалынсам да карматпайт.

***

БАЛАЛЫГЫМ ӨТКӨН КУЛЖЫГАЧ

КАПЧЫГАЙЫНА

Эске салат тасмиялап кайталай,

Өтүп кеткен балалыктын жылдарын

Биздин үйдөн улам кеткен арылай

Бийик жарлуу кичинекей капчыгай.

Балалыгым ойноп жүрөр жоголбой,

Кичинекей капчыгайдын ичинде.

Көңүл салсам мага гана көрүнөт.

Көрүнбөйт башка чоочун кишиге.

Балалыкты көрүш үчүн капчыгайга,

Далай ирет сапар тартып келгемин.

Аны менен жолугуп сүйлөшүп,

Алыс жакка кайра аттанып кетемин.

***

Аркар, кулжа кошулат

Тогуз тогол айында.

Тоолорум көрктүү жайында,

Томуктай булут самсаалайт,

Торпунун каптал жагында.

Беш ай козу көтөрүп,

Аркарлар оттойт кумайда.

***

Бугу айында улуу тоолор

Буруп өңүн өзгөртөт.

Буурул түндө сапарлап,

Булуттар көчүп ойдөлөйт.

***

Бештин айы келгенде,

Курама менен телки экөө.

Курбуларда кошулат,

Кум каптаган кайкы белде,

Кузгундар учуп жол улайт.

***

Келерки жылдын ызгаарын,

Суук, жылуу жактарын.

Эчки, теке кайберен,

Ай, жылдыздын тогошконунан,

Алардын сапар жолунан,

Баардыгын тең так билген

Касиеттүү жаныбардын,

Керемет жагы табылаар.

Биз билбеген дайны бар.

***

Кусмидин аба кубантып,

Куудул болчу жашынан.

Баякун ата өткөндө,

А дүйнөнү көргөндө

«Көз көргөч»– деп, ыйлабай,

«Көт коргоч»-деп ыйлап өкүрүп,

Ошондо бир жаңылган,

Жанында турган адамды,

Күлкүгө бөлөп таштаган.

Куудул кылып жаратыптыр,

Баякун баба баласын,

Баласы журтту күлдүрөт,

Беккулуга шаң консун,

Күлкүлүү сонун эл болсун!

***

Санаам тынбай закымдап,

Саргайып улам кейигем.

«Самын Сууну көрөйүн»– деп.

Саргайып улам жол келем.

Бозомук тоого жете албай,

Боор этим менен кейигем.

Бордуну бир көрөйүн деп,

Бозоруп сапар жол келем.

***

Айлампа салып жыл учат,

Жыл артынан ай туулат,

Айлар жылып кайда учат?

Айлар жылып жума учат,

Жума артынан күн туулат,

Күндөр жылып кайда учат?

Күндөр жылып кете берип,

Бизге келет карттык чак.

Өткөндүн баары эстелик.

***

Теңелгис болуп кулпунган

Темир-Канат жерденбиз.

Көп жерге болгон таанымал,

«Көзгө чабаар» элденбиз.

Ырыскы, достук жайнаган,

Ынтымак менен келебиз.

Күндөн-күнгө гүл ачып,

Гүлдөй берсин жергебиз.

***

Түпкү атабыз Беккулу,

Түгөл элди сураган.

Калтырбай жаз деп баянды,

Кабар келди алардан.

Куржун деген чоң ата

Кужулдагы чуу жарган.

Калтырбай жаз деп санжыраны,

Кабар келди булардан

***

Саймалуу калпак башымда,

Сапаты менен жазалган.

Саан койду айдап кайыргам,

Сайлуу өтөктүн алдынан.

Кокту менен мал айдап,

Койчу болгом жашыман.

Койчу эле болбой жашыман,

Кой жууратын кошо татыгам.

***

Жылга жыбыт жериңден,

Жылкы айдап өткөн болчумун.

Кокту-колот сеңрден,

Кой жайып өткөн болчумун.

Урчук-урчук жериңдеп,

Уй чүдөп өткөн болчумун.

***

Сабалата мал айдап,

Сатар досум кеткен бел.

Кара сумка асынып,

Калкынын малы жазылып,

Ферма болуп журт башкарып,

Ылым санап эл журтка,

Ыдырыс абам кеткен жер.

Калак Ташка мал айдап,

Калтырбай баарын чогу айдап,

Шашып-бушуп көч шайлап,

Шамалдай агам кеткен жер.

Агама тынбай жардамдашып,

Асыл сөздөн кеп салып,

Өктөөсү толуп турмуштун,

Өмүрбай иним келген жер.

***

Бир эркек бар билемин,

Аялдарды көп айтат.

«Тигинин аялы тигинтет,

Мунун аялы мынтет».

А өзүнүн сүйкүм аялы,

Өзү жокто жымыңдап.

Чоёк атат түгөткүр,

Чоочундарга көз ымдап.

***

Бир агам бар эле

Мага деле тийишет.

Тим турбай катүгүн,

Тигиге деле тийишет.

Жармашып алтымышка,

Жашы деле картайды.

Ар кимге эле тийишсе

Апжып болуп калганбы.

***

Атыр жыттуу абасы,

Аркырап согот жондордон.

Туу байлап жүрөм өзүңө,

Тууган жерим аман бол!

Темир Канат элет жер,

Тереңинде жүрөктүн.

Өзүңдөй болбос бөтөн жер,

Өмүрлүк менин сүйүктүүм.

Көктөн учкан сагызган,

Көбүрөөк мени каранткан.

«Көнөчөк» деген айлымды,

Көрөйүн деп бараткам.

***

Балгартты бойлоп келемин,

Жээгин кечип кайрадан.

Күлмүңдөп көрктүү көрүнгөн

Гүлдөрдү көрдүм жайнаган.

Балалыгым өткөн жерден,

Кете албай кайра аланам.

Мелмилдеп аккан дайрадан,

Ыр издеп турдум кайрадан.

ТАШ КОРОО

Атакем салган таш короого,

Кээде келип көз салам.

Бала чакты эске салып,

Кете албай айланам.

Таш короо эбак чачылган,

Чачылбаска арга барбы.

Аянып улам кармалайм,

Атакем тизген таштарды.

Ушул турган таш короого,

Менин уулум кайрылмак.

«Чоң атамын таш короосу»,

Анын уулу жомок кылмак.

Атакемин таш короосу,

Баладай жетим калабы.

Өтүп кеткен убактын,

Баары эле бизге арманбы.

***

Хан бектердин катаалдыгын айткан ыр

Качанкы бир байыркыдан калган ыр.

Бал-балдардан балбылдата күү члып,

Бабалардан баянын дагы айткан ыр.

Алыс жакты серепчилеп карадым,

Көчмөндөрүм улантышат сапарын.

Аны карап барактарга жазайын,

Аталардын үл-бүлдөгөн караанын.

***

Кара Каман кандуу суу

Калдайтып ташты агызган.

Кара жээкти жанчыган

Ыргыштата көккө серпип,

Ыр чыгарган тамчыдан.

Кара Каман кандуу суу,

Калдайып кара таш турат.

Каарданган кара суу,

Кара ташты ургулайт.

Ойго батып баратам,

Кара ташты карасам.

Караан учат, ой козгоп,

Табылды менен Чалкалмактын,

Баяны учат оболоп.

Карааны тоодой бул баатыр,

Калмакты айдап сүргөн жер.

Кабалаңдуу кармашта,

Кайратты кайра алган эл.

Табылдынын өз аты,

«Карач баатыр болгон»– дейт,

Калмакты сүргөн эр табылып,

Табылды болуп аталып,

Ыйык аты ырда калып.

Байыркыдан кеп козгоп,

Бапырап учуп токтобой,