Чорная панна Нясьвіжа

Барбара!

Жыгімонт выскоквае праз акно. Барбара адчыняе дзверы. Заходзяць Радзівілы.

Барбара.

Што адбылося, каб сярод начы

Ламіцца ўпарта ў дзверы да жанчыны?

Радзівіл Чорны.

Не да жанчыны, Барба! Да сястры!

Радзівіл Руды.

Так, да сястры, што гонар свой згубіла!

Барбара.

Брат мой...

Радзівіл Руды.

Маўчы! Няхай бы толькі свой...

Ты гонар роду збэсціла!

Барбара.

Пра што ты?

Радзівіл Руды.

У княстве сёння кожны дурань знае:

Што ты наложніца! Ты дзеўка Жыгімонта!

Падсцілка каралеўскага сынка!

Жыгімонт (з'яўляецца ў акне і з кінжалам кідаецца на Радзівіла Рудога).

Вы за абразу сплоціце спаўна!

Б'юцца.

Радзівіл Чорны.

Ваша высокасць! Хто ж вас абражае?

Барбара.

Спыніцеся!

Жыгімонт.

Прасіце прабачэння!

Радзівіл Руды.

За што прасіць? Ці я сказаў няпраўду?

Тады чаму вы тут сярод начы?

Б'юцца. Барбара хапае са століка штылет і прыціскае вастрыём да грудзей.

Барбара.

Спыніцеся! Ці я сябе зарэжу!!!

Жыгімонт і Радзівіл Руды апускаюць зброю.

Мой брат... Дазволіць можа гэта

Раўнівы муж... Але ж ты мне не муж!

Радзівіл Руды.

Я і шкадую, што яго няма.

Інакш бы ён абараняў твой гонар!

Абараняў бы гонар Радзівілаў.

Барбара.

Што ж я такога грэшнага зрабіла?

Хіба ў мяне каханкаў не было?

I хіба ты пра іх зусім не ведаў?

Радзівіл Чорны.

Яны былі ніжэйшымі за вас!

Яны заўжды былі для вас як слугі,

Як цацкі, як забава, як капрыз,

Як неабходнасць маладой жанчыны.

Барбара.

I ты на іх увагі не звяртаў?

Глядзеў спакойна, як сястра грашыла?..

Калі ж на гэта ложа ласкай Божай

Ўзышоў вось ён, адразу ж вы прыбеглі?

Каго мой брат забіць тут зараз хоча?

Яго? Забі. Але заб'еш мяне.

Я ў ім уся. Крывінкі нашы разам.

Я зараз побач Бога адчуваю...

Кахаю, мілы брат мой, я кахаю...

Радзівіл Чорны.

Ты нарадзілася, сястра, не для таго,

Каб некаму быць простаю каханкай,

Хай ён хоць каралевіч! Хоць кароль!

Жыгімонт.

Я вас прашу: пакіньце маю жонку.

Прашу, браты, бо я вам дараваў.

Даруй і ты, Барбара, за абразу.

Цябе абразіла братэрская любоў,

А не браты.

Барбара.

Ды я ўжо даравала.

Жыгімонт.

Кажу яшчэ раз! Гэта мая жонка.

Радзівіл Руды.

Калі ўсё так... Тады я на каленях.

Пакорліва прашу мне дараваць,

Хоць вы мяне і закалоць хацелі.

Жыгімонт.

А я й напраўду мог вас закалоць.

Радзівіл Руды.

Што да мяне, скажу вам вельмі шчыра:

Крыві б я каралеўскай не праліў.

А вось яе гатовы быў знічтожыць.

Вы зразумейце...

Жыгімонт.

Я ўсё разумею.

Радзівіл Чорны.

Вы павянчаліся? Паклікаць святара?

Жыгімонт.

Мне ўсё адно.

Барбара.

I мне.

Радзівіл Чорны.

Тады паклічам.

Радзівілы выходзяць. Жыгімонт і Барбара становяцца на калені.

Жыгімонт.

Прымі нас, Уселітасцівы Божа...

Барбара.

Прымі, як непадзельнае — Адно...

Жыгімонт.

Прымі, як непадзельнае — Адно...

Барбара.

Прымі нас, Уселітасцівы Божа...

Жыгімонт.

Адна Душа, адно Жыццё і Кроў.

Барбара.

Ты ёсць Любоў, і мы цяпер — Любоў.

Жыгімонт.

Ты ёсць Любоў, і мы цяпер — Любоў.

Барбара.

Адна Душа, адно Жыццё і Кроў.

З'яўляюцца Радзівілы.

Радзівіл Руды.

Нас ненавідзіць каралева Бона.

Радзівіл Чорны.

Але цяпер у нас... у нас яе карона!

Кракаў. Палац на Вавелі. Пакоі каралевы Боны.

Каралева Бона і Мнішак.

Мнішак.

Вітаю на каленях каралеву.

Вітаю і паведаміць хачу,

Што каралевіч едзе з Вільні ў Кракаў

Па выкліку. Ён хутка будзе тут.

Бона.

У Вільні не змянілася нічога?

Яна не надакучыла яму?

Мнішак.

Хто? Вільня ці...

Бона.

Так, гэтая... Барбара...

Мнішак.

Я засмуціць баюся каралеву,

Ды там хутчэй усё наадварот.

Каб не мазоліць вочы гараджанам,

Ён паміж замкамі зрабіў таемны ход.

I гэтым ходам ходзідь да Барбары.

I кажуць людзі: прынц наш крот і кот.

Бона.

О Божа, каб так нізка апусціцца!

Мнішак.

Яшчэ даруйце...

Бона.

Ну, кажыце, што там...

Мнішак.

Ды гэта толькі плётка можа быць.

Бона.

Заўсёды плётка — маці чыстай праўды.

Што там яшчэ?

Мнішак.

Ды ў горадзе балбочуць,

Што сын ваш абвянчаўся тайна з ёй.

Кажу яшчэ раз: гэта толькі чуткі.

Бона.

Ды ўжо й ад чуткі можна ашалець.

Мнішак.

А вунь і прынц. Я з вашага дазволу

Цяпер пайду.

Бона.

Я дзякую. Бывайце.

Мнішак.

Цалую вашы ногі, каралева... (Выходзіць.)

Уваходзіць Жыгімонт.

Жыгімонт.

Матуля мілая!

Бона.

О сын мой!

Жыгімонт.

Каралева,

Дазвольце мне абняць вас. Божа мой,

Як сумаваў я там па роднай маці,

Як часта сніў вас.

Бона.

Ты ласкавым стаў

І памужнеў. Цяпер сапраўдны рыцар.

Жыццё у Вільні на карысць пайшло.

Ты — не юнак.

Жыгімонт.

Чаму ж вы гэтак сумна?

Юнак заўсёды робіцца мужчынам,

А вось калі мужчына, як юнак...

Бона.Я не пра тое. Кароль, твой бацька, занядужаў. Лекары кажуць, што заўтра ці пазаўтра трэба чакаць горшага. Надыходзіць час, калі адказнасць за лёс дзяржавы і людзей яе пераходзіць ад бацькі да сына. Да цябе.

Жыгімонт.