Чорная панна Нясьвіжа

Як Бог распарадзіцца. Яго воля.

Бона.Традыцыя нашае дынастыі патрабуе, што кароль павінен узысці на пасад разам з каралевай. Каб сустрэць падрыхтаванымі непазбежнае, я накіравала паслоў да двара Габсбургаў, да імператара Карла...

Жыгімонт.Навошта?

Бона.Прасіць рукі прынцэсы Кацярыны Габсбургскай польскаму каралевічу Жыгімонту... Будучаму каралю Польшчы. Вядома, гэта чыстая фармальнасць, згоду імператара Карла маем даўно. Прызначаны дзень шлюбу.

Жыгімонт.

Калі?

Бона.

Праз месяц. Дай Божа каралю дажыць да гэтае падзеі.

Жыгімонт.

Паслоў вярнуць ніяк ужо не можна?

Бона.

Яны ўжо там. Ці заўтра будуць там.

Жыгімонт.

Тады і я паслом туды паеду.

Бона.

Навошта?

Жыгімонт.

А каб выправіць памылку,

Што ненаўмысна зроблена была.

Бо дурань кожны ў гэтым свеце знае:

Жанаты муж сватоў не пасылае.

Бона.

Дык ты жанаты?

Жыгімонт.

Так.

Бона.

Калі ж

Цябе благаслаўляла я на гэта?

I хто яна?

Жыгімонт.

Барбара...

Бона.

Радзівіл?!

Пачварная літоўская блудніца?!

Жыгімонт.

Ты абражаеш жонку маю, маці.

Мяне таксама. Значыць, і сябе.

Бона.

Якая жонка? Жыгімонт, ты трызвіш!

Жыгімонт.

Я, каралева, абвянчаўся з ёй.

Бона.

Ты абвявчаўся? Без благаславення?

Жыгімонт.

Нас, каралева, Бог благаславіў.

Нас абвянчалі, маці, я жанаты.

Яна мая... мая на ўсё жыццё.

Бона.

Ты пра Радзіму, ты пра Польшчу думаў,

Каго ты на пасад ёй прывядзеш?

Каго?

Жыгімонт.

Яе!

Бона.

Паганую ліцвінку?

Жыгімонт.

Кароль Ягайла быў літоўскім князем.

Ён продак мой, а значыць, я — ліцвін.

Багацце і вышэйшую уладу

Бог шмат каму дае сярод людзей.

Каханне ж — Яго ласка для абраных.

Бона.

На ейным полі пабыло паўкняства!

Жыгімонт.

Ў яе душы нікога не было.

Мне ўсё адно, што кажуць злыя людзі,

Хто быў — тых не было, нікога больш не будзе.

Бона.

Яна цябе, напэўва, апаіла

Чым-небудзь. Гэта зёлкі з іх лясоў!

Жыгімонт.

Я атруціўся, лекараў не трэба!

Дазволь ад шчасця мне памерці.

Бона.

Сын!

Ты разумееш, за табой краіна!

Жыгімонт.

Адна краіна... Там жа ўвесь Сусвет.

Бона.

Спусціся на зямлю!

Жыгімонт.

Навошта, маці?

Шчэ давядзецца быць зямлёю на зямлі!

Размову скончым. Зараз я паеду.

Сватоў да Габсбургаў павінны мы вярнуць.

Бона.

Яны ўжо там! Вярнуць іх немагчыма.

Прынцэса ўжо нявеста для цябе!

Жыгімонт.

Тады я на каленях перад ёй

Скажу: «Ты найцудоўнейшая ў свеце!

I я люблю цябе, як родную сястру,

Ты, можа, прыгажэй, ты лепей за Барбару,

Ды з ёй мая душа, маё жыццё і мары.

Даруй мне, я ні ў чым не вінаваты,

Я не жаніх табе. Прымі мяне як брата».

Бывайце, маці. (Выходзіць.)

Бона.О, як ён змяніўся, Божа літасцівы! Што гэтая літоўская змяя зрабіла з ім! З ціхага, сціплага, пяшчотнага хлопчыка, які так любіў, калі яго гладзілі па галаве, ён ператварыўся ў нейкую жорсткую, непахісную істоту, якой ніхто... ніхто, апроч гэтай нясвіжскай сучкі, не патрэбны! Яна адабрала яго ў мяне! Яна адабрала яго ў Польшчы! Ён стаў прыгожым... Ён мне нават некага нагадвае... З маленства... Каго? Каго? Не помню... Нешта цёплае... Ласкавае... Жаданае... Ведзьма!!! Ведзьма!! Ведзьма!..

Нясвіж. Парк перад палацам Радзівілаў.

Барбара і Радзівілы.

Радзівіл Чорны.

Навошта Жыгімонт у Кракаў з'ехаў?

Табе вядома?

Барбара.

Захварэў кароль.

Радзівіл Руды.

I ўсё?!

Барбара.

Усё. Паехаў развітацца.

Радзівіл Руды.

А ці не развітаўся ён з табой?

Барбара.

Пра што ты, брат?

Радзівіл Чорны.

Паведамляюць людзі...

Ён з Кракава да Габсбургскай прынцэсы

Раптоўна выехаў.

Барбара.

Нашто?

Радзівіл Чорны.

Прасіць рукі.

Барбара.

Пакінь, мой брат, ды гэта проста смешна.

Радзівіл Руды.

Смех іншым разам і прадвесце слёз.

А калі праўда?

Барбара.

Гэтакая ж праўда,

Як я цяжарная. I вельмі-вельмі хутка

Ад Жыгімовта сына нараджу.

Даўно ўжо ў Вільві чэшуць языкамі.

Радзівіл Руды.

О, калі б так...

Барбара.

Калі б... Было б цудоўна.

Ды толькі Бог нічога не дае...

Радзівіл Чорны.

Так ці не так, а абвяргаць няварта,

Хай чуткі ў Кракаў вецер данясе

Да слыха найяснейшага.

Барбара.

Навошта?

Радзівіл Чорны.

Каб ведалі: нашчадак Жыгімонта

Народзіцца не ў Польшчы, а ў Літве.

Радзівіл Руды.

I яго маці гожая ліцвінка,

А не заморак з Аўстрыі.

Барбара.

Усё!

Мне гэта непрыемна чуць.

Радзівіл Руды.

Барбара!

Ты Жыгімонту верыш?

Барбара.

Ён кахае.

Любоў жа, брат, заўжды вышэй за веру

I за ўсё іншае.

Радзівіл Руды.

Няхай бы так было.

Тут холадна, хадзем, сястра, ў пакоі.

Барбара.

Я пагуляю ў парку яшчэ трошкі.

Радзівіл Чорны.

Чакаем вас. (Выходзяць.)

Барбара (спявае).

На моры вутачка купалася,

Пакупалася, у бор паляцела,

У барочку шчыранька грачаць стала:

— Дзе ж мае дзетачкі падзяваліся?

Ад майго гняздзечка адчураліся.

Дзе ж мае дзетачкі падзяваліся?

Ад майго гняздзечка адчураліся.

З'яўляецца Мнішак.