De philosophiae consolatione

Accepisti, inquit, in fabulis lacessentes caelum Gigantas; sed illos quoque, uti condignum fuit, benigna fortitudo disposuit. Sed uisne rationes ipsas inuicem collidamus? Forsitan ex huius modi conflictatione pulchra quaedam ueritatis scintilla dissiliat. — Tuo, inquam, arbitratu. — Deum, inquit, esse omnium potentem nemo dubitauerit. — Qui quidem, inquam, mente consistat nullus prorsus ambigat. — Qui uero est, inquit, omnium potens, nihil est quod ille non possit. — Nihil, inquam. — Num igitur deus facere malum potest? — Minime, inquam. — Malum igitur, inquit, nihil est, cum id facere ille possit qui nihil non potest. — Ludisne, inquam, me inextricabilem labyrinthum rationibus texens, quae nunc quidem qua egrediaris introeas, nunc uero quo introieris egrediare, an mirabilem quendam diuinae simplicitatis orbem complicas? Etenim paulo ante beatitudine incipiens eam summum bonum esse dicebas, quam in summo deo sitam loquebare. Ipsum quoque deum summum esse bonum plenamque beatitudinem disserebas, ex quo neminem beatum fore nisi qui pariter deus esset quasi munusculum dabas. Rursus ipsam boni formam dei ac beatitudinis loquebaris esse substantiam ipsumque unum id ipsum esse bonum docebas quod ab omni rerum natura peteretur. Deum quoque bonitatis gubernaculis uniuersitatem regere disputabas uolentiaque cuncta parere nec ullam mali esse naturam. Atque haec nullis extrinsecus sumptis, sed ex altero [altero] fidem trahente insitis domesticisque probationibus explicabas. — Tum illa: minime, inquit, ludimus remque omnium maximam dei munere, quem dudum deprecabamur, exegimus. Ea est enim diuinae forma substantiae ut neque in externa dilabatur nec in se externum aliquid ipsa suscipiat, sed, sicut de ea Parmenides ait, Patoken eukuklou sfaires enaligkion ogko, rerum orbem mobilem rotat dum se immobilem ipsa conseruat. Quodsi rationes quoque non extra petitas sed intra rei quam tractabamus ambitum collocatas agitauimus, nihil est quod ammirere, cum Platone sanciente didiceris cognatos de quibus loquuntur rebus oportere esse sermones.

XXIV

Felix, qui potuit boni
Fontem uisere lucidum,
Felix, qui potuit grauis
Terrae soluere uincula.
Quondam funera coniugis
Uates Threicius gemens
Postquam flebilibus modis
Siluas currere mobiles,
Amnes stare coegerat
Iunxitque intrepidum latus
Saeuis cerua leonibus
Nec uisum timuit lepus
Iam cantu placidum canem,
Cum flagrantior intima
Feruor pectoris ureret
Nec qui cuncta subegerant
Mulcerent dominum modi,
Immites superos querens
Infernas adiit domos.
Illic blanda sonantibus
Chordis carmina temperans
Quicquid praecipuis deae
Matris fontibus hauserat,
Quod luctus dabat impotens,
Quod luctum geminans amor
Deflet Taenara commouens
Et dulci ueniam prece
Umbrarum dominos rogat.
Stupet tergeminus nouo
Captus carmine ianitor;
Quae sontes agitant metu
Ultrices scelerum deae
Iam maestae lacrimis madent;
Non Ixionium caput
Uelox praecipitat rota
Et longa site perditus
Spernit flumina Tantalus;
Uultur dum satur est modis
Non traxit Tityi iecur.
Tandem ‘uincimur’ arbiter
Umbrarum miserans ait.
‘Donamus comitem uiro
Emptam carmine coniugem;
Sed lex dona coherceat,
Ne dum Tartara liquerit
Fas sit lumina flectere.’
Quis legem det amantibus?
Maior lex amor est sibi.
Heu, noctis prope terminos
Orpheus Eurydicen suam
Uidit, perdidit, occidit.
Uos haec fabula respicit
Quicumque in superum diem
Mentem ducere quaeritis;
Nam qui Tartareum in specus
Uictus lumina flexerit,
Quicquid praecipuum trahit
Perdit dum uidet inferos.

Liber Quartus

I