Eseoj kaj paroladoj

Ĉar la sama sistemo aplikiĝas al la tuta lingvo, la memorenda vortprovizo estas rimarkinde reduktita. Aplikante la kvin menciitajn elementojn al la radiko vid, la lernanto formas mem vidi Voir', vido 'vue', vision', vida 'visuel', vidigi faire voir', 'montrer', vidigo 'action de montrer', vidiga 'qui fait voir', illustratif, revidi 'revoir', revido " "revoyure" ', videbla Visible', videblo visibilite', videbligi 'rendre visible', videbligo 'action de rendre visible', revidebliga 'qui a pour effet que... redevient visible' , ktp. Tiel, se la unuaj kvin elementoj jam estas akiritaj, sufiĉas lerni unu radikon, vid, por povi traduki naŭ francajn vortojn kaj kunmeti mem kvar kromajn, kiuj francigeblas nur per ĉirkaŭparoloj.

Du kontraŭaj sintenoj, ambaŭ pravaj sianivele, prezentiĝas ĉe lingvolernado. Ĉe nacia lingvo oni devas submetiĝi al kutimoj nepre obeendaj; vagadi ekster la kutimaj vojoj estas malpermesite: en la franca, il m'aide 'li min helpas' estas allasita, il aide moi' li helpas min' aŭ il aide a moi 'li helpas al mi' estas ekskluditaj, rigardataj kiel ne apartenantaj al la lingvo. En la angla aŭ germana, la parolanto aŭ skribanto ne pli rajtas elekti, sed li devas submeti sin al aliaj trudoj: he helps me 'li helpas min', er hilft mir 'li helpas al mi'. Tiuj trudoj kompareblas kun la uzoj kaj formoj de ĝentileco, kiujn necesas respekti, se oni volas ne ŝoki, kaj kiuj donas al ĉiu kulturo sian unikan saporon. Sed kio havas sencon kadre de difinita kulturo, tio iĝas sensenca ĉe transiro al nivelo interkultura. La vortordo de la nederlanda aŭ germana frazo, kiu kontribuas doni al tiuj lingvoj ilian apartan etoson, fariĝas handikapo en interpopola komunikado : ĝi malhelpas al eksterlandano esprimi sin same facile kiel denaskulo.

Celante faciligi maksimume homan dialogon, Esperanto ne povis trudi la kutimojn de iu popolo ; ĝi do alprenis sintenon malan al submetiĝo : liberan elekton. Interhoma interŝanĝo atingas sian plej perfektan nivelon nur, se la nerva energio, aŭ la atento, koncentriĝas sur la enhavo de la mesaĝo, ne sur formaj detaloj. En la ĵus menciita ekzemplo, por ke la mesaĝo transdoniĝu, necesas kaj sufiĉas, ke la subjekto estu distingita disde la objekto kaj ke la koncepto de helpo esprimiĝu en formo de verbo prezenca. Se ili respektas tiujn punktojn, la uzantoj de Esperanto estas liberaj : li min helpas, li helpas min, li helpas al mi estas same ĝustaj kaj oftaj. La elekto dependas de la momenta humoro aŭ de la celata stil-efekto (ritmo ekzemple). Same, por esprimi la ideon "li iros trame", Esperantlingvano havas larĝan elekton sen ekvivalento alilingve : li iros en tramo; li irosper tramo; li trame iros; li irospertrame; li tramos, ktp.

Dank'al la obliga efiko, kune kun la absoluta kohero de gramatikaj strukturoj kaj kun la foresto de formaj trudoj, la meza lernanto atingas en unu jaro komunikan kapablon superan al tiu, kiun havigas al li, kun same multaj horoj semajne, ok jaroj da angla lingvo.

English Language Fair, Newsletter, n° 3, Londres, Barbican Centre, 22-24-an de oktobro 1984.

Citita de Jean-Claude Buffle, "Indiens americains: les guerres de 1991", L'Hebdo, 7-a de marto 1991, p. 31.

Ligo de Nacioj, L'esperanto comme langue auxiliaire internationale. Rapport du Secretariat general, adopte par la Troisieme Assemblee (Ĝenevo : SDN, 1922), p. 44.

Jacques Ruffie, profesoro ĉe la College de France, membro de la franca Medicina Akademio, "La responsabilite des scientifiques" [La respondeco de la sciencistoj] en Bernard Cassen, Quelles languespour la science ? [Kiujn lingvojn por scienco ?] (Parizo : La Decouverte, 1990), p. 213.

Richard E. Wood, "A voluntary non-ethnic, non-territorial speech community" en William Francis Mackey kaj Jacob Ornstein, red., Sociolinguistic Studies in Language Contact (Hago, Parizo kaj Novjorko : Mouton, 1979), pp. 433-450.

Maendeleo Esperanto-Klubo, Kigwa-Tabora.

Tiu listo legeblas en: Adolf Holzhaus, Doktoro kaj Lingvo Esperanto (Helsinko: Fondumo Esperanto, 1969), pp. 244-264.