Gipnoz dusunjesi: ylmy cemelesme

Андрей Тихомиров Gipnoz dusunjesi: ylmy cemelesme

Giris

Adamlar munlerce yyl bari gipnotiki tendensiyalara giryarler. Kop medeniyetlerde we dinlerde oylanmagyn bir gornusi hokmunde goruldi. Parsyn jadygoyleri we Hindistanyn yogalary munlerce yyllap dini maksatlar ucin gipnoz bilen mesgullandylar we barmaklarynyn her hereketi bilen ekstatiki kesbe girdiler. nazarynyzy burnunyzyn ujunda saklamak; mesmerizm hadysasyny ondurmek ucin ekzoteriki tasirin zerurlygynyn yokdugy asgardir. Bu proseslerin hemmesinin esasy maksady, basga bir obyektden, maksatdan ya-da hereketden bihabar ya-da biperway bolsa-da, mowzuk bir ideya ya-da pikirler zynjyryna doly sindirilen abstraksiya ya-da unsi jemlemek endigini osdurmekdir. Gipnotiki yagdayyn in irki yazgysyny 1027-nji yylda "trans" hakda yazan pars lukmany Awisenanyn yazgylaryndan tapyp bilersiniz. Hazirki zaman gipnozy XVIII asyryn ahyrynda baslandy we “hazirki gipnozyn” atasy hokmunde tanalyan nemes lukmany Franz Mesmer tarapyndan meshur boldy. Sol dowurde gipnoz Mesmerin adyny goteryan "mesmerizm" ady bilen tanalyardy. Gipnozyn gipnotistden gipnozlasdyrylan adama akyan mistiki guyjun bir gornusi diyip pikir edyardi, yone gipnozda jadyly elementin yokdugyny one suryan tankytcylar tarapyndan onun teoriyasy ret edildi.

Gipnozy we baglanysykly hadysalary dusundiryan durli teoriyalar bar. Uytgedilen dowlet teoriyalary gipnozy anyn uytgan yagdayy ya-da adaty an yagdayyndan tapawutly habarlylyk derejesi bilen hasiyetlendirilyan gornus hokmunde goryar. Munun tersine, dowlete degisli bolmadyk teoriyalar gipnozy durli-durli plasebo effekti, terapewt bilen ozara tasirin kesgitlemesi ya-da rol oynamagyn gornusi hokmunde goryarler.

Irritli icege sindromy we menopauza garsy gipnoz esasly bejergiler subutnamalar bilen tassyklanyar. Gipnozyn beyleki problemalary bejermek ucin ulanylmagy, cilimi taslamak yaly garysyk netijelere eye boldy. Irki sikesleri dikeltmek we birlesdirmek ucin gipnozyn bejerginin bir gornusi hokmunde ulanylmagy ylmy akymda jedelli. Gozlegler, adamy gipnozlamak yalan yatlamalaryn doremegine komek edip biljekdigini we gipnozyn adamlara wakalary has takyk yatlamaga komek etmeyandigini gorkezyar.

Gipnoz, adamlarda we yokary onurgaly haywanlarda, beyninin yokarky boleklerinin gadagan edilmeginin hadysalaryna esaslanyan ozbolusly yagdaydyr. 60-njy yyllara cenli. XIX asyr gipnoz baradaky pikirler yorite “suwuklyklaryn” ya-da magnit tolkunlarynyn – gipnotist tarapyndan yayradylandygy aydylyan yorite akymlaryn ruhy caklamalaryna esaslandy. Gipnoz baradaky mistiki pikirler rus (V. M. Bekterew, O. O. Mocutkowskiy, A. A. Tokarskiy we s.m.) we fransuz (N. Bernheim we J. Carkot) alymlarynyn eserleri bilen yok edildi. Bu alymlaryn atlary gipnotiki yagdaylaryn meselelerinin ylmy osusinin baslangyjy bilen baglanysyklydyr. Gipnozyn bejeris ahmiyetini kesgitlediler we psihologiki faktory bejeris maksatly ulanmagyn usuly hokmunde teklibin ayratyn ornuny dusundirdiler. Seyle-de bolsa, gipnoz hadysalary barada entek dusnuksiz kop zat bardy. Hususan-da, gipnoz we teklip yalnyslyk bilen bulasdy. Psihologiki hereketi goldayanlar hazirem Bernheimin "gipnoz yok, dine teklip bar we teklip oz-ozunden gipnoz" diyen kone we nadogry pozisiyasyny dowam etdiryarler. Sol bir wagtyn ozunde, gipnoz we teklip hadysalary basgacarak: gipnozyn yagdayy adamlara we haywanlara mahsus bolsa, dilden tekliplere kabul etmek dine adamyn yokary nerw isjenligine degislidir. Teklipin fiziologiki tarapy, I.P.Pawlowyn beyni yarym sarlarynyn signalizasiya funksiyasy, birinji we ikinji signal ulgamlarynyn adamyn yokary nerw isjenliginde tasiri baradaky dusundirislerinde tapyldy.