Gipnoz dusunjesi: ylmy cemelesme

Gipnozyn osusi, durli dartgynlylyk we pasgelcilik cunlugy bilen hasiyetlendirilyan birnace fazadan ybarat dinamiki prosesdir. Esasylary sulardyr: gyjyndyryjynyn guyjune garamazdan refleks jogaplary intensiwlikde denlesdirilende denlesdiriji faza; paradoksiki faza – gowsak gyjyndyrmalar guycli tasir edyar, guycli bolsa gowsak tasir edyar; refleks jogaplaryn yoyulmagy yuze cykyan ultraparadoksiki faza – onyn tasir otrisatel inhibitor gyjyndyrmasy, inhibitor tasiri polo positiveitel stimul sebapli yuze cykyar. Gipnozyn yagdayy nerw ulgamyna tasir edyan durli faktorlaryn tasiri astynda yuze cykyp biler. Gipnoz, asa guycli dasarky gyjyndyrmanyn duydansyz hereketi we gaty gowsak we monoton esidis, gorus we taktiki stimullaryn netijesinde yuze cykyar. Koplenc, inhibitor yagdayy seyle gowsak we monoton gyjyndyrmalaryn tasiri astynda osyar. Adamda gipnoz hadysalary, ukusyz yagdayy yada salyan pikirlerin dilden teklip edilmegi bilen hem bolup biler. Gipnozdaky dasky gornuslere gora uc basgancagy tapawutlandyryp bolar: birinjisi – ukusyzlyk (adam parahatcylygyn zerurlygyny, bedenin adatdan dasary agyrlygyny basdan geciryar, gozuni acmak kyn); ikinjisi gipotaksiya (yenil uky), onda katalepsiya diyilyar (mumyn ceyeligi, beden agzalaryna haysydyr bir wezipe berilip bilner), adam basdan gecirmeleri yatda saklamak ukybyny we bu yagdayda ondurilen zatlary yitirmeyar; teklip gipnotiki yagdaydan sonky tasirini hem gorkezyar; ucunji etap, gipnotizirlenen adam islendik “basdes” tasirlerden doly goralsa we dine gipnotist bilen aragatnasyk saklanda, somnambulizm ya-da cunnur gipnoz; Mundan basga-da, adam oyanandan son, adatca gipnotiki uky wagtynda basyna gelen zady yada salmayar. Gipnozyn baslangyc etaplarynda adamlarda we haywanlarda dine duys yaly yagday yuze cykanda, taze sertli baglanysyklaryn doremegi we guyclenmegi mumkindir; gipnozyn has cunnur dowurlerinde, taze sertli baglanysyklary doretmek we hasam berkitmek prosesi has kyn bolyar. Gipnotiki fazalarda has yokary nerw isjenligi tarapyndan yuze cykarylan bu hadysalaryn hemmesi, beyninin korteksindaki nerw oyjuklerinin josgunlylygynyn peselmegi bilen baglanysyklydyr. I.P.Pawlow gipnozda we beyni korteksinde onyn ahenin azalandygyny one surdi. sohlelenyan inhibisiya. Cun gipnoz yagdayynda, somnambulizm diyilyan dowurde, teklibi durmusa gecirmek ucin in onat sertler doredilyar. Bu etapda adamyn doly hereketsizligini gazanyp bilersiniz, el-ayaklara islendik uytgesik yagdayy berip bilersiniz, gipnotizasiya edilen adamyn yadawlyk alamatlary bolmazdan uzak wagtlap saklajak durli gen yagdaylary (katalepsiya we katatoniya yagdayy). Somnambulistik etapda, adam hasiyetinde gaty cunnur uytgesmeler bolup biler, bu galyusinasiya we duygynyn beyleki uytgemelerine, seyle hem has irki dowre, hatda cagalyk dowrune gabat gelyan hereketler we amallar bilen yuze cykyar. Seyle hem, gipnozlasdyrylan adamyn bedenin kabir ulgamlarynyn isleysinin uytgemegine sebap bolyan durli tejribeler bilen ornasdyrylyp bilinjekdigi, mysal ucin yurek isjenligini yokarlandyrmagy ya-da gowsatmagy, asgazan-icege ulgamynyn motor we sekretor funksiyalaryny uytgetmegi, gandaky sekerin, lipoidlerin we hloridlerin mukdaryny kopeltmek ya-da azaltmak. Somnambulizm hadysalary beyninin uly yarym sarlarynyn korteksinde inhibisiyanyn den dal paylanmagy bilen yuze cykyar. Bu yagdayda, gaharlandyryjy we inhibitasiya proseslerinin arasyndaky funksional tapawut, beyninin emele gelmeginin kabirleri inhibisiya bilen ortulen gornusde osyar, beylekileri dine bolekleyin saklanyar we kabirleri ondan doly azat we oyanmak yagdayynda. Adam gipnozynyn koplenc hayran galdyryjy hadysalary, beyni yarym sarlarynyn ukusyz we husgar bolumlere bolunmeginin netijesidir. Ayratyn aydylyan gornusdaki gipnoz gonuden-goni uky alyp biler. Ukusyz yagdayyn gowsasmagy we ukudan oyanmaga gecis hem gipnotiki aralyk fazalary bolan tolkunlarda yuze cykyar. Gipnotiki maslahat beris hadysalary, esasan, I.P.Pawlowyn gipnotiki yagdayyn durli dowurlerinde hemise hasaplayan histeriyadan ejir cekyan adamlarda aydyn yuze cykyar. Seyle-de bolsa, gipnozyn emeli usulda yuze cykarylan histeriya degislidigine ynanyan J. Carkot we onun yzyna eyerijiler yaly, histeriki nasaglaryn goz onunde tutulan artyan tekliplerine esaslanyp, histeriya bilen gipnozy kesgitlemek nadogry. Dermanlyk maksatlary ucin V. M. Bekterew, Yu. V. Kannyabikh we beylekiler tarapyndan islenip duzulen oyanma usuly hem ustunlikli ulanylyar. Gipnoz dowrunde beyni korteksinin isleyis yagdayyny owrenmek I.P.Pawlowyn biologiki rolun ykrar edilmegine sebap boldy. gipnotiki inhibisiya we gipnozyn nerw ulgamy ucin gorayjy fiziologiki care bolup duryan oz-ozuni gorayan reflekslerin biridigini tassyklamaga mumkincilik berdi.