Гронкі гневу

Маці глянула на яго белы касцюм, і твар яе падазрона нахмурыўся.

— Добрай, — адказала яна.

— Вы місіс Джоўд?

— Я.

— Мяне зваць Джым Роўлі. Я адміністратар лагера. Зайшоў паглядзець, як тут у вас, ці ўсё ў парадку. Вам, можа, што-небудзь трэба?

Маці недаверліва разглядала яго.

— Не, — адказала яна.

Роўлі сказаў:

— Калі вы прыехалі, я ўжо спаў. На шчасце, у нас аказалася вольнае месца. — Голас яго гучаў ветліва.

Маці прастадушна адказала:

— Тут усё вельмі добра. Асабліва там, дзе мыюць бялізну.

— Пачакайце, хутка жанчыны збяруцца на мыццё. Вось будзе весела! Як на малітоўным сходзе. Ведаеце, місіс Джоўд, што яны ўчора зрабілі? Хорам заспявалі. Пяюць гімны і труць бялізну ў такт. Было што паслухаць, паверце.

З твару маці паступова сходзіў недавер да гэтага чалавека.

— Відаць, сапраўды прыемна было слухаць. Вы тут за начальніка?

— Не, — адказаў Роўлі. — Народ тут у нас такі, што пазбавіў мяне неабходнасці начальстваваць. Падтрымліваюць чысціню ў лагеры, глядзяць, каб быў парадак — самі з усім спраўляюцца. Такіх людзей я зроду не бачыў. У зале, дзе ў нас бываюць сходы, адзежу шыюць, цацкі робяць. Зроду такіх людзей не бачыў.

Маці паглядзела на сваю нячыстую ўжо сукенку.

— А мы яшчэ ў брудным ходзім, — сказала яна. — Цяжка сачыць за сабой у дарозе.

— Хіба я не ведаю? — сказаў адміністратар лагера і пацягнуў носам. — Скажыце… гэта ў вас кава так смачна пахне?

Маці ўсміхнулася:

— Праўда, смачна? На паветры заўсёды ўсё лепш пахне. — І з пачуццём уласнай годнасці прамовіла: — Мы палічым за гонар, калі вы паснедаеце з намі.

Ён падышоў да вогнішча, апусціўся на кукішкі і гэтым канчаткова абяззброіў маці.

— Нам такі госць вялікая пачэснасць, — сказала яна. — Снеданне ў нас, праўда, не надта каб, але сардэчна запрашаем.

Карантыш усміхнуўся:

— Я паснедаў ужо, дзякуй. Але ад кубачка кавы не адмоўлюся. Цудоўны пах.

— Ага, ага, калі ласка.

— Вы толькі не ўвіхайцеся так праз мяне.

Маці наліла ў алавянны кубак кавы з вялікай кансервавай бляшанкі і сказала:

— Цукру мы яшчэ не дасталі. Сёння, можа, купім. Калі вы п'яце з цукрам, вам будзе нясмачна.

— З цукрам я не п'ю, — сказаў Джым Роўлі. — Ён толькі смак добрай кавы перабівае.

— А я люблю крыху з цукрам, — сказала маці. Яна раптам пільна паглядзела на яго, каб зразумець, чым ён так лёгка і хутка заваяваў яе прыхільнасць. Яна шукала разгадкі ў яго на твары і не знаходзіла ў ім нічога такога, акрамя прыязнасці. Потым зірнула на яго белы пінжак з пасечанымі швамі і зусім супакоілася.

Ён папіваў каву з кубка дробнымі глыткамі.

— Жанчыны, напэўна, зойдуць да вас гэтым ранкам.

— Мы яшчэ не прыбраліся, — сказала маці. — Добра было б, каб яны прыйшлі, калі мы ўжо крышачку спарадкуемся.

— Ну, яны ведаюць, як бывае, — адказаў адміністратар. — Самі так прыехалі. Не, што вы, камісіі ў нас тут добрыя — усё разумеюць. — Ён дапіў каву і падняўся на ногі. — Мне трэба ісці далей. Калі што вам спатрэбіцца, заходзьце ў кантору. Мяне там заўсёды знойдзеце. Цудоўная кава, дзякуй. — Ён паставіў свой кубак побач з іншымі на скрыню, памахаў рукой і пайшоў уздоўж палатак. Маці чула, як ён загаворваў з людзьмі, што сустракаліся яму па дарозе. Яна апусціла галаву, ледзь стрымліваючы слёзы.

Бацька падышоў да палаткі, ведучы за сабой дзяцей. У вачах у іх яшчэ стаялі слёзыад перанесеных пакут — бацька няшчадна пацёр ім вушы. Яны ішлі прыціхлыя і чысценькія. Скура на асмаленым сонцам носе Ўінфілда аблупілася.

— Вось, — сказаў бацька. — Разам з брудам саскроб яшчэ і два пласты скуры. Давялося крышачку патузаць іх — ніяк стаяць спакойна не хацелі.

Маці акінула дзяцей крытычным позіркам.

— Цяпер на іх і паглядзець прыемна, — прамовіла яна. — Ешце аладкі з падліўкай. Трэба паспець яшчэ прыбраць і тут, і ў палатцы.

Бацька паставіў на скрыню талеркі, сабе і дзецям.

— Дзе гэта Том уладкаваўся на працу, хацеў бы я ведаць.

— Не магу сказаць.

— Ну раз ён знайшоў месца, дык і мы знойдзем.

Да палаткі вярнуўся радасна ўзбуджаны Эл.

— Вось гэта лагер! — усклікнуў ён, узяў аладку і наліў сабе кавы. — Ведаеце, чым тут адзін чалавек займаецца? Прычэп сабе майструе пад жыллё. Вунь там, за тымі палаткамі. У прычэпе ў яго ложкі і печка — усё, што трэба. Жыві сабе ў ім. Вось гэта жыццё! Дзе спыніўся, там і жыві.

Маці сказала:

— Я хацела б лепш жыць у доміку. Як толькі ў нас будзе на што, адразу купім домік.

Бацька сказаў Элу:

— Скончым снедаць, возьмем грузавік і паедзем шукаць працы — ты, я і дзядзька Джон.

— Ага, — сказаў Эл. — Вось каб устроіцца дзе-небудзь у гаражы, калі б знайшлося свабоднае месца. Нічога мне больш не трэба. І каб дастаць яшчэ стары ўцэнены «фордзік». Афарбую ў жоўты колер і буду сабе раз'язджаць прыпяваючы. Бачыў тут прыгожанькую дзяўчынку. Перамаргнуўся з ёю. Прыгожанькая, як чорт ведае што.

Бацька строга сказаў:

— Спярша ты на працу ўладкуйся, а потым ужо катом хадзі.

Дзядзька Джон выйшаў з туалета і паволі падыбаў да палаткі. Маці зірнула на яго і нахмурылася.

— Ты ж не памыўся… — пачала яна і раптам убачыла, што ён зусім хворы, слабы, сумны. — Ідзі пад брызент, паляжы там, — сказала яна. — Ты нездаровы.

Дзядзька Джон пакруціў галавой: