Гронкі гневу

— Толкам ні да чога. Думаю, і суседзяў нікога не засталося. Ці ж уцалела б уся гэтая габлёўка, калі б хто з іх астаўся? Дзе там! Неяк раз на Каляды паехаў Альберт Рэнс у горад Аклахому — з усім кодлам: з жонкай, дзецьмі, з сабакамі і ўсякай там усячынай. У госці да стрыечнага брата выбраўся. А суседзі падумалі, што Альберт зусім з'ехаў, нікому ні слова не сказаўшы, — можа, ад крэдытораў ратаваўся ці ад якой помслівай жанчыны ўцёк. Праз тыдзень вяртаецца, а ў хаце пусценька — ні пліты, ні ложкаў, вокны без рам, у сцяне з паўднёвага боку прарэха ў восем футаў — пакой проста з двара ўвесь перад вачамі. Пад'язджае Альберт да дома, а М'юлі Грэйуз дзверы і калодзежную помпу вывозіць. Потым Альберт тыдні два хадзіў па суседзях — дабро сваё збіраў.

Кейсі з асалодай пачухаў голыя пальцы ног.

— А ніхто не заўпарціўся? Так усё і аддалі?

— Аддалі, а што? Яны ж не кралі. Думалі, што ён зусім паехаў, ну і ўзялі хто што. Ён назад усё ў іх забраў, акрамя падушкі ад канапы з вышытым індзейцам. Альберт усё казаў, што дзед наш яе ўзяў. Маўляў, у жылах у яго індзейская кроў, вось і пацягнула яго на падушку тую. Што ж, дзед наш і праўда ўзяў яе, толькі напляваць яму было, што там індзеец. Проста старому яна дужа спадабалася. Паўсюль цягаў яе з сабой — дзе сядзе, там пад сябе і падсоўвае. Так і не аддаў Альберту. Кажа: «Калі яму без падушкі гэтай жыццё не міла, няхай прыходзіць. Толькі каб са стрэльбай, а не, дык я мазгаўню яму знясу, калі сунецца да мяне па сваю падушку». Пад канец Альберт здаўся і падарыў дзеду падушку. А неяк раз дзеду яшчэ ўбілася ў галаву. Пачаў курынае пер'е збіраць. Надумаў пярыну сабе на ложак зрабіць. Ды толькі ў яго з гэтага нічога не выйшла. Якраз завёўся ў нас пад домам скунс — бацька ашалеў ад злосці. Гакнуў яго брусом два на чатыры, каб не смярдзеў, а маці ўсё пер'е дзедава спаліла, каб дух паганы адбіць, а то проста хоць з дому ўцякай. — Джоўд засмяяўся. — Дзед у нас крутога нораву. Сядзіць, бывала, на падушцы і кажа: «Няхай Альберт толькі заявіцца. Я, кажа, блазнюка гэтага навыварат выверну, як споднікі».

Кошка зноў падкралася да людзей і села між імі, выцягнуўшы на дошках ганка хвост і паторгваючы вусамі. Сонца зусім нізка апусцілася да гарызонту, пыльнае паветра здавалася залаціста-чырвоным. Кошка асцярожна выцягнула лапку і кранула Джоўдаў пінжак. Джоўд азірнуўся.

— Чорт! Зусім забыўся пра чарапаху. Навошта яна мне цяпер?

Ён раскруціў чарапаху і засунуў яе пад дом. Але яна адразу вылезла адтуль і папаўзла, як і раней, на паўднёвы захад. Кошка скокнула і ўдарыла чарапаху лапай па выцягнутай галаве, драпанула кіпцюрамі па нагах. Старая насмешлівая лускаватая галава схавалася, тоўсты хвост шуснуў убок пад панцыр, і, калі кошка, знудзіўшыся ад чакання, адышла ад яе, чарапаха зноў пакіравала на паўднёвы захад.

Том Джоўд і прапаведнік Кейсі глядзелі, як чарапаха ідзе, — няспешна перабірае нагамі і штурхае свой цяжкі выпуклы панцыр дакладна ў адным кірунку. Кошка нейкі час кралася за ёю, потым тугім лукам выгнула спіну, пазяхнула і, тоячыся, вярнулася да людзей, што сядзелі на ганку.

— І куды яе панесла? — запытаўся Джоўд. — Колькі я ўжо гэтых чарапах пабачыў на сваім вяку! Заўсёды некуды паўзуць. Заўсёды ім кудысьці трэба.

Шэрая кошка зноў села між імі, крыху ззаду. Павекі яе раз-пораз зліпаліся. Шкурка на спіне торгнулася да шыі ад блышынага ўкусу і паволі адышла назад. Кошка падняла лапку, абнюхала яе, выпусціла кіпцюры, схавала іх і лізнула падушачкі бледна-ружовым языком. Чырвонае сонца кранулася гарызонту і распаўзлося, як медуза, небасхіл над ім пасвятлеў і нібы ажыў. Джоўд разгарнуў пінжак і ўзяў свае новыя жоўтыя чаравікі. Перш чым надзець іх на ногі, ён змахнуў далонню пыл з голых ступняў.

Раптам прапаведнік, які ўглядаўся праз палі ўдалячынь, сказаў:

— Сюды нехта ідзе. Глядзі! Вунь, проста праз бавоўнік.

Джоўд павярнуў галаву ў той бок, куды паказваў пальцам Кейсі.

— Ага, праўда нехта ідзе, — сказаў ён. — Такі пыл падняў, што і не разгледзіш. Каго гэта чорт нясе? — Яны сачылі за постаццю, што набліжалася да іх у вячэрнім святле, і пыл, які ўзнімаўся з-пад яе ног, заходняе сонца афарбавала ў чырвань. — Мужчына, — сказаў Джоўд. Чалавек падыходзіў усё бліжэй, і, калі ён параўняўся са свірнам, Джоўд сказаў: — Гэ, я яго ведаю. І ты яго ведаеш — гэта М'юлі Грэйуз. — І гукнуў: — Гэй, М'юлі! Здарова!

Чалавек раптам спыніўся — спалохаўся вокліку, а потым пайшоў шпарчэй. Ён быў худы, нізкаваты ростам. Рухі яго былі рэзкія і хуткія. У руцэ ён трымаў джутавы мех. Сінія джынсы на каленях і ззаду злінялі, стары чорны пінжак ад былога гарнітура быў увесь у плямах, рукавы на плячах выдраліся з проймаў, на локцях працерліся да дзірак. Чорны капялюш быў такі ж брудны, як і пінжак, і стужка трымалася толькі адным канцом — другі матляўся пры кожным кроку. Твар у М'юлі быў гладкі, без маршчын, але насуплены, як у капрызнага дзіцяці, губы сцяліся ў вузкую шчылінку, у маленькіх вочках ці то гнеў, ці то горыч.

— Ты памятаеш М'юлі? — запытаўся Джоўд у прапаведніка.