Гронкі гневу

Выстраіліся адна да адной. Добрыя ўжываныя машыны. За бясцэнак. Матор перабраны, зусім спраўны.

Раздзел восьмы

Неба між зорак зрабілася шэрым, ушчэрбны месяц здаваўся бязважкім і празрыстым. Том Джоўд і прапаведнік шпарка крочылі па дарозе, праўдзівей — па каляінах, пракладзеных праз баваўнянае поле коламі і гусеніцамі трактароў. Толькі няўстойлівы стан неба выдаваў набліжэнне досвітку — на захадзе яно злівалася з зямлёй, на ўсходзе яго аддзяляла ад зямлі ледзь прыкметная лінія. Абодва ішлі моўчкі, уцягваючы праз ноздры пыл, які ўзнімалі ў паветры іх чаравікі.

— Спадзяюся, ты добра ведаеш дарогу? — сказаў Джым Кейсі. — А то развіднее, і акажацца, што мы забрылі к чорту на балота.

Баваўнянае поле ажывала разам з жыццём, якое паступова абуджалася, — раннія птушкі перапырхвалі з месца на месца ў пошуках корму, патрывожаныя трусы паспешліва ўцякалі па камякаватай зямлі. Прыглушаныя пылам гукі крокаў і пахрустванне сухіх камякоў пад нагамі падарожнікаў зліваліся з таемнымі шолахамі блізкага ўжо світання.

Том сказаў:

— Я з заплюшчанымі вачамі дайду куды трэба. Уся штука ў тым, каб не думаць пра дарогу. Проста забыцца, што яна існуе, і тады я дайду цюцельку ў цюцельку. Я ж тут як-ніяк нарадзіўся. Малым бегаў па гэтых мясцінах. Тут павінна быць дрэва — ага, вунь яно, бачыш? Ужо разглядзець можна. Бацька на ім мёртвага каёта некалі павесіў. Доўга вісеў, поўсць як расплавілася, а потым адпала. Зусім высах. Эх, можа, мама там ужо снеданне гатуе! У жываце бурчыць.

— У мяне таксама, — сказаў Кейсі. — Хочаш табакі пажаваць? Голад не так чуваць. Дарэмна мы пусціліся ў дарогу ў такую рань. Пры святле лепш ісці. —Ён змоўк і адгрыз кавалак жавальнага тытуню. — Так добра спалася.

— Гэты вар'ят М'юлі мяне падняў, — сказаў Том. — Я з перапуду як ускочу! Пабудзіў і кажа: «Бывай, Том, мне пара. Трэба сюды-туды наведацца. А вы, кажа, таксама збірайцеся, каб, як разднее, вас ужо тут не было». Баязлівы зрабіўся, як суслік, ад такога жыцця. Нібыта за ім індзейцы гоняцца. Па-твойму, ён крануўся з розуму?

— А хто яго ведае. Ты ж бачыў, як учора машына прыкаціла на наш агеньчык. Развернуты дом бачыў? Тут нядобрыя справы творацца. Не без таго — М'юлі трохі крануўся. Шнырыць, крадучыся, па наваколлі, як каёт, — мімаволі чокнешся. Яшчэ заб'е каго і дачакаецца, што яго сабакамі зацкуюць. Можаш лічыць гэта прароцтвам. Чым далей, тым ён усё горшы робіцца. Кажаш, адмовіўся з намі ісці?

— Наадрэз, — адказаў Джоўд. — Па-мойму, ён людзей стаў баяцца. Яшчэ дзіва, што ён да нас падышоў. Да світання будзем у дзядзькі Джона. — Колькі часу яны ішлі моўчкі, і запозненыя совы праляталі ў іх над галавой, спяшаліся да свірнаў, да дуплаў, да сваіх гнёздаў на цыстэрнах для вады, каб паспець схавацца ад дзённага святла. Неба на ўсходзе пасвятлела, і ўжо можна было разглядзець кусты бавоўніку абапал дарогі і яшчэ шэрую зямлю пад нагамі. — Проста розуму не дабяру, як яны там у дзядзькі Джона ўсе размясціліся, дзе спяць. У яго ўсяго адзін пакой з летняй кухняй і хляўчук. Цяпер там, пэўна, і не павернешся.

Прапаведнік сказаў:

— Я не памятаю, ці была ў Джона сям'я. Па-мойму, ён жыў адзін. Я мала што помню пра яго.

— Самы адзінокі чалавек на свеце, — сказаў Джоўд. — Вар'ят неймаверны — накшталт М'юлі, толькі, бадай што, яшчэ ў сім-тым горшы. Дзе толькі ты яго не ўбачыш — то ён у Шоўні аб'явіцца п'яны, то да адной удавы завітае за дваццаць міль ад дому, а то раптам пачне капацца ў сябе на ўчастку ноччу з ліхтаром. Зусім ачмурэў. Ніхто не думаў, што ён так доўга пражыве. У такіх адзінокіх людзей век кароткі. Дзядзька Джон старэйшы за майго бацьку. Год ад году толькі больш жылісты робіцца і наравісты. Ён круцейшы норавам, чым нават дзед.

— Глядзі, віднее ўжо, — сказаў прапаведнік. — Як срэбра. А што, у Джона ніколі жонкі не было?

— Была. І вось слухай, да чаго давяла яго ўпартасць. Бацька расказваў. Узяў дзядзька сабе маладую жонку. Пражыў з ёю месяцы чатыры. Яна зацяжарала. Неяк ноччу ёй зрабілася дрэнна, нешта ўсярэдзіне забалела, і просіць яна Джона: «Прывядзі доктара», а ён сядзіць сабе і не шманае. «У цябе, кажа, проста расстройства жывата. Аб'елася. Выпі чаго-небудзь болесуцішальнага. Набіла жывот, вось і баліць». Раніцай пачала трызніць і сканала да чатырох дня.

— Што з ёю было? — папытаўся Кейсі. — З'ела што-небудзь?