Historia romana

18 Desperans Annibal Hispanias contra Scipionem diutius posse retineri, fratrem suum Hasdrubalem ad Italiam cum omnibus copiis euocauit. Is ueniens a consulibus Appio Claudio Nerone et Marco Liuio Salinatore apud Metaurum fluuium in insidias conpositas incidit. Strenue tamen pugnans occisus est, lviii milia de eius exercitu perempta, v milia capta sunt. cccciiii milia ciuium Romanorum inter eos reperta et reuocata sunt. Magnum pondus auri atque argenti Romam relatum est. Annibali caput fratris sui Hasdrubalis ante castra proiectum est, quo uiso et simul clade Poenorum cognita, anno tertio decimo quam in Italiam uenerat, refugit in Brittiam. Post haec Annibal diffidere iam de belli coepit euentu. Romanis ingens animus accessit; itaque et ipsi euocauerunt ex Hispania Publium Cornelium Scipionem. Is Romam cum ingenti gloria uenit. Per idem tempus Hierosolymis pontifex maximus Onias filius Simonis fuit.

19 Quinto Caecilio Lucio Valerio consulibus omnes ciuitates, quae in Brittiis ab Annibale tenebantur, Romanis se tradiderunt.

20 Anno quarto decimo posteaquam in Italiam Annibal uenerat, Scipio, qui multa bene in Hispania egerat, consul est factus et in Africam missus. Cui uiro diuinum quiddam inesse existimabatur, adeo ut putaretur etiam cum numinibus habere sermonem. Is in Africa contra Annonem ducem Afrorum pugnat, exercitum eius interficit. Secundo proelio castra capit cum quattuor et quingentis militibus, undecim milibus occisis. Sifacem Numidiae regem, qui se Afris coniunxerat, capit et castra eius inuadit. Sifax cum nobilissimis Numidis et infinitis spoliis Romam a Scipione mittitur. Qua re audita omnis fere Italia Annibalem deserit. Ipse a Carthaginiensibus redire in Africam iubetur, quam Scipio uastabat.

21 Ita anno septimo decimo ab Annibale Italia liberata est, quam flens dicitur reliquisse. Legati Carthaginiensium pacem a Scipione petiuerunt. Ab eo ad senatum Romam missi sunt. xlv diebus his indutiae datae sunt, quousque ire Romam et regredi possent. Et triginta milia pondo argenti ab his accepta sunt. Senatus ex arbitrio Scipionis pacem iussit cum Carthaginiensibus fieri. Scipio his conditionibus dedit, ne amplius quam triginta naues haberent, ut quingenta milia pondo argenti darent, captiuos et perfugas redderent.

22 Interim Annibale ueniente ad Africam pax turbata est, multa hostilia ab Afris facta sunt. Legati tamen eorum ex Vrbe uenientes a Romanis capti sunt et iubente Scipione dimissi. Annibal quoque frequentibus proeliis uictus a Scipione petere etiam ipse coepit pacem. Cum uentum esset ad colloquium, isdem conditionibus data est quibus prius, additis quingentis milibus ponderibus argenti centum milia librarum propter nouam perfidiam. Carthaginiensibus conditiones displicuerunt iusseruntque Annibalem pugnare. Infertur a Scipione et Masinissa, alio rege Numidarum qui amicitiam cum Scipione fecerat, Carthagini bellum. Annibal tres exploratores ad Scipionis castra misit, quos captos Scipio circumduci per castra iussit ostendique his totum exercitum, mox etiam prandium dari dimittique, ut renuntiarent Annibali quae apud Romanos uidissent.

23 Interea proelium ab utroque duce instructum est, quale uix ulla memoria fuit, cum peritissimi uiri copias suas ad bellum educerent. Scipio uictor recedit paene ipso Annibale capto, qui primum cum multis equitibus, deinde cum uiginti, postremo cum quattuor euasit. Inuenta in castris Annibalis argenti pondo uiginti milia, auri octingenta, coetera supellectilis copiosa. Post id certamen pax cum Carthaginiensibus facta est. Scipio Romam rediit, ingenti gloria triumphauit atque Africanus ex eo appellari coeptus est. Finem accepit secundum Punicum bellum post annum nonum decimum quam coeperat.

EXPLICIT HISTORIAE ROMANAE LIBER TERTIVS

PAVLI DIACONI HISTORIA ROMANA LIBER QVARTVS

INCIPIT LIBER QVARTVS

1 Transacto Punico bello secutum est Macedonicum contra Philippum regem quingentesimo et quinquagesimo et primo anno ab Vrbe condita.