…І цуды, і страхі (зборнік)

Сярод парушальнікаў спакою траплялiся i кабеты, нават зямянкi. Так, пацярпеў ад слонiмскай зямянкi Мiхайлавай Рэзанавай детина, які наглядаў за шынком у карчомным доме, жыд Сролка. Раз’юшаная кабета збiла яго i зняла шапку чорную, куніцами падшытую, і згінулі грошы, што людзі напілі, і якія, напэўна, хлопец трымаў на галаве пад шапкай, бо такі спосаб нашэння грошай быў даволі звыклы.

Мэтай нападу на карчму быў перш за ўсё крадзеж грошай. Але ж рабаўнiкi не абмяжоўвалiся толькi гэтым. Часцей за ўсё напiвалiся тым, што было, а рэшту вылiвалi проста на зямлю. Так, у Белавiчскай карчме злачынцы, парубаўшы зашчэпкі, мёд полубочок за семдесят грошей беручи пили, а иншое на землю розлили – горелки шест кварт, а воску два камени згинуло… У Дзеравенскай карчме рабаўнiк впершися ў стадолу і збіўшы замок на святліцы, учыніў вялікія шкоды. Тры бочкі піва на зямлю выліў. Пасля нападу сама карчма выглядала не лепей за параненага карчмара.

Дзявяткаўскi ўраднiк пасля агляду будынка пакiнуў у судзе наступны аповед: …видел на воротех с приезду Слонимского знаков тятых… увошедши у светлицу, по правой стороне у стене з ручницы стрелено, другий раз окном стрелено з местечка… и третий раз противку окна у стене стрелено, на тот час шкод корчмту стало: медовых пенезей згинуло три копы, пивных пенезей – рубл грошей, горелочных две копы… Злодзеi таксама рубiлi дзверы, аканiцы, брамы, крышылi посуд, перакульвалi сталы i лавы.

Памiраючы, уладальнiк карчмы, прыгадваючы ў тэстаменце ўсю сваю маёмасць, вызначаў таксама i яе лёс. Наступны фрагмент – словы апошняй волi слонiмскага баярына Федара Вкаловiча, яшчэ маладога мужчыны: дом в месте Слонимском на улицы Великой, идучи з рынку по правой стороне лежачий и к тому корчма вольная, в том же дому мёд, пиво, горелка… Корчму… тут у месте Слонимском даную от Его Королевской Милости небожчику отцу моему за млын… отписую жоне, детем моим на вечные часы.

Слоўнік

адамашка шаўковая тканіна з Дамаска з матавым узорам з аднаго боку і блішчастым з другога

аркабуз пішчаль, старажытнае ружжо

баніцыя судовае пакаранне пазбаўленнем грамадзянскіх правоў і выгнаннем з краіны

братанич пляменнiк

барбер (бальвер) лекар, цырульнiк

выступ злачынства, лiхадзейства

барва мундзір, вопратка з каштоўнай тканіны

бардыш халодная зброя ў выглядзе шырокай сякеры

батух лазневы ручнік

белая голова замужняя жанчына

бирки жэрабя

брамка жаночы галаўны ўбор

вазнь варожасць, гнеў, злосць

валах вылеччаны конь

везене зняволенне, турма, палон

витина човен, рачное судна

віж службовая асоба, якая выконвала функцыі публічнага сведкі. Прызначаўся для агляду месца здарэння і сведчання пра факты правапарушэння. Даследаваў акалічнасці злачынства

возны службовая асоба земскіх судоў, дастаўляў позвы, уводзіў ва ўладанне, аглядаў месца і сляды злачынства, праводзіў дазнанне

выздыхане паморак

выналясак выдумка, задума, пастанова

выправа пасаг, які складаецца з рухомай маёмасці і грошай, золата, срэбра, каштоўных камянёў, адзення, коней

выростак падлетак

выступок злачынства, ліхадзейства, здрада

газука від верхняй доўгай вопраткі з рукавамі (кшталту тунікі)

гаковница ручная агнястрэльная зброя з прыкладам, якая мела ў ніжняй частцы ствала спецыяльна прывараны зацэпны крук. Ён гасіў аддачу падчас стрэлу, пераводзіў яе на сцяну ўмацавання

гамаваць затрымаць

горлом карати караць смерцю

горячий учинок нядаўнi, толькi што здзейснены ўчынак

грошы гатовыя наяўныя грошы

гунька варсістая ваўняная коўдра або пакрывала; верхняя вопратка з аўчыны

дедич нашчадак, спадкаемца

дей маўляў, нiбы, быццам бы

долеглость крыўда, знявага; нямогласць; запатрабаванне; правамоцтва

драб пешы воін, ахоўнік

дылея плашч, падшыты футрам

ермяк даўгаполы сурдут

жабінец каштоўны камень жоўтага колеру, выкарыстоўваўся як амулет супраць атруты

жак шкаляр, бедны студэнт

зазябити занядбаць, загiбець, прастудзiцца

зайстье цяжба, сварка, сутыкненне;

заказ загад

заложка кавалак дарагой тканіны з аздобаю, які прывязваўся на шыі і таліі, а на грудзях адставаў, каб можна было за яго закласці рукі або хустачку

зангель, занкли спражка, гузік