Імя грушы

Усіх па-просту калаціла ад безвыходнасці. Пару чалавек рушылі ў пагоню, але вярнуліся з пустымі рукамі. Пані Клыкоўская колькі разоў млела і трызніла пра нейкага Міхалку (не ведаю, хто ён такі; можа, сапраўднае імя Войслава). Пані Главацкая піла за шклянкаю шклянку крупнік і так накрукалася, што ледзьве на нагах стаяць магла. Яна якраз перад з’яўленнем «паліцэйскага» паязду выбрала Баўта сабе за пару. Дык цяпер, калі «сужонак» ейны прапаў з відавоку, яна голасна запярэчыла агульнай бяздзейнасці. Але маналогі ў яе атрымоўваліся дужа бязладныя. Ірэна раз-пораз гаварыла пра акрываўленага ворага з пятлёй (цікава, якое значэнне яна ўкладала ў слова «пятля»?), быстрага траянскага каня, цвердзіла, што лягчэй будзе сэрцу і дадавала, штось зусім непрыстойнае пра чалавечы ніз. Нат, калі я абмыляюся ў сваіх прыгадках, словы яе ў кажным разе былі жахлівымі. Асабліва сорамна было глядзець на мужчынаў, якія аціхалі і рабіліся па-сялянску рахманымі перад п’янымі выхілясамі недавучанай актрысулі. Я забыла тут прыпомніць, што маці Ірэны была прыгоннаю актрысай ці то ў Зорычаў, ці то ў Чарнышова, а пад старасць атрымала вольную і дзіцё на шыю, перапрашаю, немавед ад каго. Зрэшты собскі радавод Ірэну хваляваў мала, настолькі яна была отрешенной, як кажуць сябры маскалі. Адылі мела пэўны талент. Не як акторка, а як паэтка, што пісала на беларускім дыялекце і перакладала ў яго паэзію народаў Еўропы і Паўночнае Амерыкі. Мо’ ўспадкавала матчын дар? Пра ўдаласць тых эксперыментаў не мне меркаваць, але таленавітасць тут навочная: каб без слоўнікаў і граматычнага мінімуму (якая там у дыялектаў граматыка!) займацца перакладамі, гэта трэба мець адметныя здольнасці. Пані Главацкая іх мела.

Далейшы цяг гісторыі набыў шмат цьмянасці. Боўт, баржджэй за ўсё, хаваўся недзе пад Менскам ці ў самым месце. Мой муж Вацлаў ажно да скону быў перакананы, што пан Войслаў таіўся ў пансіёне на Захараўскай пад выглядам гаспадыні, якую нібыта “павянчаў з лязом”. Я гэтай думкі не трымаюся. Боўт безумоўна быў бандытам. Але ж не забойцам. Дык жа сядзеў сабе спакойна дзе-небудзь на Людымонце ці ў Сляпянцы ды меркаваў пра варыянты махірскае выгоды. Ядро “паўлоўскіх гарбатнікаў” з вялікім імпэтам узялося за пошукі слядоў “зніклага”. Асаблівых старанняў прыклаў непапраўны картэзіянец і астролаг Мойша Клейн, які ўжо быў згаданы тут як Чэслаў Драбышэўскі. Ён выяўна не быў уцягнуты ў змову, таму шчыра цешыўся з адшуканых запіскі і сшытка вершаў Войслава Баўта. Пасланне тое было адрасаванае млоснай гамяльчанцы, але змест яго быў агучаны публічна на чародным зборы «Ў Паўла». Пераказваю, як помню:

“Вельмішаноўная Наталля!

Пішу а імкнуся засцерагчы Вашу ад трымценняў. Я мусіў знікнуць наймя так, каб збіць з тропу жудаснага забойцу мянчанак, на след якога я ужо ўзбіўся, а ён адсачыў мяне. Я ад’яжджаю ў маці гарадоў рускіх, каб звярнуцца да пэўных папераў, што ўспамогуць гэнага злачынцу схапіць. Вярнуся неўзабаве. Але ў Менску мяне не шукайце, бо хавацца буду. Трэба помніць пра двайную таямніцу замерзлых шыбак у калядную ноч”.

Дата і год былі напісаныя зусім бязглуздыя, што я іх прыпомніць не бяруся. Гэтая акалічнасць, а таксама недарэчная згадка пра калядныя шыбкі пусціла ўсіх па няслушным тору. Таго мабыць аўтар і дабіваўся. Сшытак вершаў нічым не дапамог, змяшчаючы брыдкаватую мяшанку эротыкі і крывіцкага правінцыялізму.

Крыўя мрыяў маіх у вагні
Чорных ангілаў пленніца вечная,
Ты цапы разарві і памкні
На прастор, ясным соўнцам асвечаны!

І гэткай “прыгажосці” пад 200 рукапісных бачынаў. Многія радкі залучалі ў сабе выкшталцоную абуральнасць:

Расцякуся, кахана, ў табе,
Нібыта мысляй па дрэву