Імя грушы

Клыкоўская была перапалоханая, як жаба ў каляіне. Пры ўсёй сваёй глупоце яна відочна кахала Войслава болей за Паўла і страшылася, што па малой гадзіне “люты забойца” ліха паквітаецца і з аб’ектам яе няўёмнае жарсці. Змоўнікі вельмі тонка ўчулі часінку, калі ейны страх зрабіўся незваротна вялікім, і паднеслі Наталлі жорсткі surprise. Яна, надумаўшыся ў самы снег пайсці шпацыраваць, пачула за снегавою заслонаю знаёмы голас. У адрозненнеад Сыракомлевага паштара Клыкоўская адразу ж рушыла на кліч. Гэта быў загрымаваны Боўт, які ўвадначас выклікаў уражанне пакутлівага сухотніка. Зрэшты, ён мог падацца ёй такім таму, што такім яна яго ўбачыць меркавала. Той без прамаруды стаў хлусіць пра страшнога вылюдка, які трымае яго ў сабачых умовах і гатовы забіць, калі сябры не захочуць яго выкупляць. Сэнс чаўпяжні, як Вашэць бача, быў простым. Гамяльчанка наслухалася і пачала збіраць не абы-якія грошы. Абабегла ледзьве не палову Менска. Не ўсе да каго яна звярталася ведалі Баўта, але рублі давалі, бо ціснуў аўтарытэт тых асоб (ад пісьменніка Марцінкевіча да арцыбіскупа Галубовіча), якія першымі паспелі з грашыма дапамагчы. У выніку былі сабраныя патрэбныя тысячы. Іх старанна запакавалі і паклалі ў вызначанае вымагальнікам месца. Лішне казаць, што грошы з схованкі зніклі, а Боўт пасля гэтага так і не з’явіўся. Вось так і выйшла: яна яго любіла як душу, а ён яе абтрэс, як грушу. Павел жа ў тую самую ноч нечакана для ўсіх “умер”, а цела яго дзеля падозранняў на штосьці страшнае ў ім, “сожгли” наспрах. Вашэць разумее, што супольнікі па-просту далі лататы з Белапольшчы, падзяліўшы міжсобку ладную грашовую суму. Дзе яны аселі, сказаць цяжка. Гаварылі, што чалавек падобны на Паўла Аляксандрава ў 1863 годзе камандваў паўстанцкім атрадам на Магілёўшчыне. Чалавек падобны на Баўта на гэтых прасторах больш ніколі і нікому не паказаўся.

Столькі люду было падманута. Дзве бядачкі назаўжды засталіся з параненымі каханнем сэрцамі. Ахвяраў можа было і значна болей, бо хто ж запаручыцца, што падобныя махінацыі не адбыліся, дзе-небудзь яшчэ на абшарах Расійскае імперыі ці Еўропы?! Гісторыя, Вашэць пагодзіцца, дужа склізкая а смярдзючая. Таму зычу зрабіць слушныя высновы і падаваць у кажных магчымых энцыклапедыях, слоўніках, даведніках яснае азначэнне, хто такі Войслаў Боўт. Выглядаць гэта мусіць прыблізна так:

Боўт Войслаў (блізу 1833 г., м. Прапойск —?), “беларускі” бандыт, апалагет скрайняй формы “крывіцкага” правінцыялізму ў палітычных, эканамічных і культурных сферах. Месца атрыманне адукацыі невядомае. З траўня 1857 па люты 1858 г. жыў у Менску, працаваў судовым канцылярыстам. Арганізатар злачыннае аферы па экспрапрыяцыі грашовых сродкаў у прадстаўнікоў менскага польскага грамадска-палітычнага і грамадска-культурнага руху (здзейснена ў лютым 1858 г., забрана блізу 6 тыс. рублёў). Пасля здзяйснення злачынства знік. Далейшы лёс невядомы.

Здаецца, гэнага будзе цалком дастаткова. Я разумею прыхільнасць Вашэці да палякаў-беларусаў кшталту Дуніна-Марцінкевіча, але лічу залішнім тварэння нейкага міфу на аснове біяграфічных звестак Баўта. Ён не заслугоўваў такога тады, не заслугоўвае і зараз, бо вобраз яго непрыдатны ні для нас – свядомых палякаў былое Літвы, ні для палякаў, што ўсё яшчэ ніяк не нагуляюцца ў беларусаў. Мо’ Вашэць прыслухаецца да мяне, нягеглай старой кабеты, і таксама скончыць тую гульню. Польшчы патрэбна адзінства, якому рознага кшталту беларускія дудкі-самадуйкі вельмі перашкаджаюць. Гэта трэба ўрэшце сцяміць. Як добра, што ніхто ўжо не помніць ні Баўта, ні Каліноўскага, ні іншых зламысных раскольнікаў польскага руху. Забыццё ці дрэнная памяць пра іх – найлепшая дзяка гісторыі за іхныя дзеі.

За гэным мушу з Панам адвітацца, зычачы
добрага здароўя ды імпэтнасці ў рабоце.
Пакорлівая служка Вашэці —
Каміла Свентажэцкая

Дзённік Ірэны Галавацкай Захаваныя фрагменты

[пачатковых старонак няма; дата няведамая]

…была ў тым месце, бачачы так вялікую сілу яго розуму і ўроды. Уздыхнула я, мэрам бедна дзяўчына, бо не слушыць мне сваю таёмную зацнасць указываць. Яны не павінны нічога знаць аб маё праўднае палажэнне і задачы. Дазналася, што работы ён мае ў Менску ў кансісторыі. Дазнаць, гдзе ён жыхарыць будзе не вельма трудна. Толькі б не памыхнуцца. Ён распраўляе, словам насампраўду крэвіч. Для істага крэва то ёсць занадта шалапутліва. Мо’ не крэў? Але ж, пачцівая Лада, што за вагонь разгнятаецца ўва мне, колі прыпамінаю яго від да словы, поўныя жарлівасці. Мусова адшукаю яго.

4 ваяслава, рок сёмы ад П.К.

Уставую, што месяц гэты перазываю для чэсці любага сэрцу майму чалавека.

12 ваяслава, рок сёмы ад П.К.

Выясніла, што Ваяслаў бывае ў коле Дуніна-Марцінкевіча. Нягож ён з гэтых? Чы толька ўдае, як і я?