Но куда более значительным, нежели все предшествующее, является то, что разумная душа, хотя она и не может быть с необходимостью принуждаема [к чему-либо], поскольку наделена способностью свободного выбора, может, тем не менее, по выбору другого действенным образом быть располагаема, побуждаема и влекома к тому, чтобы охотно изменить свои нравы, аффекты и желания. И это относится не только к отдельной личности, но и к целому войску, городу и народу [определенной] области. И примеры такого рода приводит Аристотель в книге
Capitulum VII. De retardatione accidentium senectutis, et de prolongatione vitae humanae.
Глава VII. Об устранении акцидентальных причин старости и о продлении человеческой жизни.
Sed ultimus gradus in quem potest artis complementum, cum omni naturae potestate, est prolongatio vitae humanae usque ad magnum tempus; quod autem hoc sit possibile, multa experimenta docuerunt. Nam Plinius XXII libro recitat, militem strenuum corpore et animo ultra aetatem hominis consuetam durasse in sua probitate cui cum Octavianus Augustus diceret, quid fecisset ut sic viveret, respondit in aenigmate, quod oleum posuit exterius et mulsum interius. [Mulsum autem habet octo partes aquae et novem mellis secundum auctores.] Sed postea similia multa contigerunt. Nam rusticus effodiens in campis cum aratro, vas aureum cum liquore nobili invenit, et aestimans rorem coeli lavit faciem et bibit; et corpore, et spiritu, et bonitate sapientiae renovatus, de bubulco factus est baiulus regis Siciliae; quod accidit tempore regis Wilhelmi; et probatum est testimonio papalium litterarum, quod Alemannus quidam captivatus inter Saracenos recepit medicinam, qua usque ad quingentos annos vita sua prolongate est. Nam rex qui eum habuerat captivum, recepit regis magni nuntios cum hac medicina; sed quia eam suspectam habuerat, voluit probare in captivo quod fuerat ei delatum. Similiter domina de Nemore in Britannia Maiori, quaerens cervam albam, invenit unguentum, quo custos nemoris se perunxerat in toto corpore, praeterquam in plantis; qui vixit trecentis annis sine corruptione, exceptis pedum passionibus. Et pluries experti sumus nostris temporibus, quod homines rurales sine consilio medicorum vixerunt centum et LX annis vel circiter. Haec etiam confirmantur per opera animalium; ut cervi, et aquilae, et serpentes, et multa alia, quae per virtutes herbarum et lapidum suam renovant iuventutem. Et ideo sapientes dederunt se ad huiusmodi secretum, excitati exemplis brutorum, aestimantes quod possibile fuit homini, quod brutis animalibus est concessum. Propter quod Artephius, in sua sapientia secretas vires animalium, et lapidum, et herbarum, et caeterarum rerum scrutatus, ob secreta naturae scienda, et maxime propter vitae longitudinem, gloriatur se vixisse mille et viginti quinque annis.