271
Van Giffen E. Prehistoric Fields in Holland. — «Antiquity», 2, 1928; Stigum H. Plogen. — «Bidrag til bondesamfundets historie», Bd. 1. Oslo, 1933; Bishop C.W. The Origin and Early Diffusion of the Traction Plough. — «Antiquity», 10, 1936; Steensberg A. North West European Plough-Types of Prehistoric Times and the Middle Ages. — «Acta archaeologica», VI1, 1936; Kerridge E. Ridge and Furrow and Agrarian History. — EcHR, IV, № 1, 1951; Glob P. V. Ard og plov i Nordens oldtid. Aarhus. 1951; Curwen E.C, Halt G. Plough and Pasture. The Early History of Farming. N.Y., 1953; Kohte H. Die volkerkundliche Agrarforschung im Rahmen der Ethnohistorie. — «Ethnographisch-archaologische Forschungen». 4. Teil, 1—2. Berlin, 1958; Jankuhn H. Ackerfluren der Eisenzeit und ihre Bedeutung fur die fruhe Wirtschaftsgeschichte. «Berichte der Romisch-Germanischen Kommission», 37/38, 1958; idem. Vorgeschichtliche Landwirtschaft in Schleswig-Holstein. — «Zeitschrift fur Agrargeschichte und Agrarsoziologie», 9. Jahrg, 1. Heft, 1961; Otto K.-H. Deutschland in der Epoche der Urgesellschaft. Berlin, 1960; Die Anfange der Landgemeinde und ihr Wesen, Bd. 1—11. Konstanz — Stuttgart, 1964; Deutsche Agrargeschichtc, hg. von G. Franz, Bd. 1—111. Stuttgart, 1967, 1969; Wahrer K. Agrarverfassung. — «Reallexikon der Germanischen Altertumskunde», Bd. 1, Lieferung 1. Berlin, 1968.272
Hatt G. The Ownership of cultivated Land, p. 10.273
Rhamm K. Die Grosshufen der Nordgermanen. Braunschweig, 1905; Haff K. Die danischen Gemeindercchte, 11. Leipzig, 1909; Steensberg A. Den danske Landsby. Kobenhavn, 1940.274
Cm. Christensen A.E. Op. cit., s. 41, ff, 53, ff, 60, ff.275
Hatt G. Das Eigentumsrechte an bebautem Grund und Boden, S. 121, ff; idem. The Ownership of cultivated Land, p. 7, 12, 15, 22.276
Hatt G. The Ownc.ship of cultivated Land, p. 12.277
Cm. Petersen J. Garnie gardsanlegg i Rogaland, Bd. 1—11. Oslo, 1933, 1936; idem. Forhistoriske gardsanlegg i Rogaland. — «Stavanger Museum. Arbok 1951»; Hagen A. Studier i jcrnaldcrens gardssamfunn. — «Universitetcts oldsaksamlings skrifter», Bd. IV. Oslo, 1953; idem. The Norwegian Iron Age Farm. — «Universitetet i Bergen. Arbok 1955. Hist. — antikv. rekke». Bergen, 1956,.278
Cm. Janssen W. Mittclaltcrlichc/Dorfsicdlungen als archaologisches Problem. — «Fruhmittelalterliche Studien», 2. Bd./Berlin, 1968, S. 306; Varangian Problems. — «Scando-Slavica». Supplementum 1. Copenhagen, 1970, p. 39, f. (O. Klind-Jensen), 47 (K. Rahbek Schmidt), 107, f. (D.M. Wilsoh).279
О несовместимости частной собственности и большой семьи см.: Косвен ?.О. Семейная община и патфонимия, с. 76.280
Критику этих взглядов см. в кн.: Гуревич А.Я. Проблемы генезиса феодализма, гл. 1, § 1; гл. Ill, § 1.281
Не следует, однако, упускать из виду перемены, происшедшие в римском праве в IV—V вв.: помутнение его классических норм, в частности сглаживание или исчезновение поначалу четких различий между собственностью и пользованием (см. Levy Е. West Roman Vulgar Law. Philadelphia, 1951).282
Подобное различие существовало и в Швеции: аегфаіоф, faehernis jorh, forna faehrini — в противоположность kopejorh, aflingajorh (Beauchet L. Op. cit., p. 112—114).283
Запрещение отчуждать патримониальную землю существовало и в Швеции. «Ты плохо поступил, продав нашу родовую землю» (hu hawir illa giort, hawir said byro vara), — говорится в одном из судебников (Westmannalag, 1, Bd. I).284
Напомню, что землю бондов запрещалось передавать лендрману или королю, у которых ее трудно было бы выкупить.285
Lonnroth Е. Statsmakt och statsfinans i det medeltida Sverige. Studier over skattevasen och landsforvaltning. — «Goteborgs hogskolas arsskrift», XLV1: 3. Goteborg, 1940, s. 102—104.286
Маркланд — земля «стоимостью» в 1 марку серебра. Однако, что означала эта стоимость: уплачиваемую с земли ренту или государственный налог, остается неясным (Beauchet L. Op. cit., p. 237—238; Lonnroth E. Statsmakt och statsfinans, s. 87, ff; Arup E. Op. cit., s. 214; Hafstrom G. Ledung och marklandsindelning, s. 193, ff.; Dov-ring F. Attungen och marklandet. Lund, 1947). См. также критические замечания Дувринга по поводу книги Лённрота в H. Т., erg 73, h. 4 (Stockholm), 1953, s. 390.287
См. Гуревич А.Я. Свободное крестьянство феодальной Норвегии, с. 104—117.288
Beauchet L. Op. cit., p. 125, 617.