Jahongir

Bu gal Dugov eng orqada yurdi, unga erkak arslon va ikkita bolasi bilan urg‘ochi arslon ergashib borardi.

Eng oldinda yo‘lboshlovchi, keyin Elza bilan Shtirner, Shtirnerning orqasidan esa Kachinskiy yurishardi.

Zim-ziyo o‘rmon ichkarisiga kirganlarida birdan daraxt shoxlari shitirlab qoldi. Shtirner qichqirib, gavdasi bilan Elzani to‘sib qoldi. Elzaning ustiga sakragan kattakon qoplon Shtirnerning yelkasiga tushib, uni yerga qulatdi. Elza «Dod!» — deb yubordi. Ammo qoplon Shtirnerga tegmay, dumini qisgancha chakalakzor ichiga kirib ketdi.

— Bizning ovimiz ham bexatar emas! — deb qo‘edi Dugov. — Qalaysiz, Shtern?

— Soppa-sog‘man, — deb javob berdi Shtirner o‘rnidan turarkan. — Faqat kostyumim yirtildi, xolos.

— Qurolimizning kuchiga endi ishongandirsiz, frau Bekker, — dedi Kachinskiy Elzaning yoniga kelib. — Qoplonga ta’sir o‘tkazilmagan edi, u bizga hujum qildi. Ammo u Shtirnerning ustiga kelib tushishga ulgurmasidan men unga xayolan yaxshilikcha jo‘nab qolishni buyurdim. Ko‘rganingizday, qoplon darrov quyon bo‘ldi. Fikr qilinayotgaN paytda elektromagnit to‘lqinlari sekundiga uch yuz ming kilometr tezlikda, ya’ni nur tezligida tarqaladi. Demak, biz dunyoda eng tez otadigan qurolga egamiz. Dushmanni zararsizlantirish uchun sekundning yuz mingdan bir bo‘lagi kifoya qildi.

— Lekin baribir ehtiyot bo‘lishimiz kerak, — dedi Shtirner Elzaga qarab. U o‘zidan ko‘ra ham ko‘proq Elza haqida qayg‘urardi.

— Endi xatar yo‘q, daraxtlar siyraklashyapti, hademay o‘rmondan chiqamiz, — dedi Dugov.

— Voy, qanaqa ajoyib to‘tilar a— deb xitob qildi sal o‘zini bosib olgan Elza.

— Iye, esimdan chiqay depti-ku! — deb qoldi Kachinskiy birdan. — Ivinga to‘ti va’da qiluvdim. — U daraxt shoxida o‘tirgan to‘tilardan eng chiroyligini tanlab, fikran buyruq berdi. To‘ti uchib kelib, Kachinskiyning yelkasiga qo‘ndi.

Negr Kachinskiyga ilohiy bir narsaga qaraganday nigoh tashlab qo‘edi.

Kachinskiy buni sezib, kuldi.

— Uning uchun, — dedi Kachinskiy negrni ko‘rsatib, — biz oliy mavjudot, mo‘’jizalar yaratuvchi xudoning o‘zimiz. Insonning tabiati shunaqa: o‘zining aqli yetmagan narsani u yo ilohiylashtiradi, yoki rad etadi.

— Bu negr bo‘lmagan odamlarga ham mo‘’jizaday tuyulishi mumkin, — dedi Elza.

— Lekin bu yerda hech qanday mo‘’jiza yo‘q, — deb gapga aralashdi Dugov. — Hayvonlarni o‘rgatishni har qanday turi ularda shartli refleks hosil qilish va mustahkamlash bilan bog‘liq. Fikrni uzoq masofaga uzatish sohasidagi yutuqlarimiz esa ongda o‘zimiz xohlagan narsani birato‘la mustahkamlash imkoniyatini berdi. Darvoqe, — deb davom etdi u bir oz jimlikdan so‘ng, — birinchi tajribalarimiz esingizdami, Kachinskiy: hozir qilayotgan ishlarimiz oldida ular yosh bolalarning o‘yiniga o‘xshab ko‘rinadi.

— Unday desak, birinchi tajribalarimizga nisbatan adolatsizlik bo‘ladi, — dedi Kachinskiy. — O‘shalarsiz hozir butun dunyoga dong‘i ketgan hayvonot bog‘iga ham ega bo‘lmas edik.

— Qanaqa bog‘ u? — deb so‘radi Elza.

— O, borib bir ko‘rishingiz kerak! Moskva yaqinidagi bepoyon maydon ustiga oyna qoplanib, qishki boqqa aylantirilgan. U yerda tropik o‘simliklar gurkirab o‘sib yotibdi. Gullar va o‘simliklar orasida arslonlar, yo‘lbarslar, yovvoyi echkilar, ohular, qoplonlar, xullas, yer yuzining jamiki hayvonlari bemalol aylanib yuradi. Bolalarni aytmaysizmi, bolalarni! Ular kun bo‘yi hayvonlar bilan birga: yo‘lbarslarga minib sayr qilishadi, arslon bolalari bilan o‘ynashadi. Mana, sayohatimiz ham tugadi. Uyga yaqinlashib qoldik…

Odatdan tashqari karvonning kirib kelishi uydagilarni qattiq besaranjom qildi. Emma arslonlarning qorasini ko‘rishi bilan dodlagancha bolasini bag‘riga bosib, o‘zini uy ichiga urdi, apil-tapil eshik va derazalarni berkitib oldi. Keksa negr xotin sohilga qarab qochdi. Shmitgof hushidan ketdi. Gans oyoqda zo‘rga turardi. Yirtqichlarning hidini sezgan otlar yer tepinib, kishnashar, eshak nuqul hangrardi.

Lekin asta-sekin hamma narsa yana o‘z holiga qaytdi. Elza yalinib-yolvorib Emxmani ayvonga olib chiqdi, dugonasiga dalda berish uchun borib arslonlarni silab-siypay boshladi. Nihoyat, kichkina Otto ham asta-sekin arslon bolalarining oldiga bordi, lekin qo‘l tekkizishga bir oz qo‘rqib turdi.

— Agar xohlasangiz, frau Shpilman, — deb Emmaga murojaat qildi Dugov, — arslonlardan bittasini sizga qoldirib ketishim mumkin. O‘g‘lingizga ermak bo‘ladi, uyingizni qo‘riqlaydi.

— Minnatdorxman, lekin… o‘zingizga buyursin!

Dugov kulib arslonlarga qaradi, keyin nigohini chodirda o‘tirgan matroslarga ko‘chirdi. Ular fikriy buyruqni bajarish uchun darrov o‘rinlaridan turishdi. Chodirni tez yigishtirib, qayiqni suzishga tayorlay boshladilar. Arslonlar tosh yo‘lkadan asta-sekin sohilga tushib, qum ustiga cho‘zilishdi. Matroslar ularni qayiqqa bitta-bittadan o‘tkazib, kemaga tashishdi.

— Ketasizlarmi? — deb so‘radi Elza ma’yus ohangda.