Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

— Ֆելդմարշալ Նոստից-Ռինեկը, պահեստի հեծելազորի այդ պարծանքը,— պատասխանեց Բիգլերը,— հրատարակել է «Was schadet dem Magen im Kriege»^[26] անունով մի աշխատություն, որի մեջ առհասարակ խորհուրդ չի տալիս պատերազմական դժվարությունների ու զրկանքների ժամանակ խոզի միս ուտել։ Երթի ժամանակ ամեն մի անչափավորություն վնասակար է։

Պոդպորուչիկ Դուբը ձայն չհանեց, միայն թե ինքն իրեն ասաց․ «Ես քեզ ցույց կտամ քո այդ գիտնականությունը, լակոտի՛ մեկը», իսկ հետո, փոքր ինչ մտածելով, Բիգլերին մի այսպիսի հիմարագույն հարց տվեց․

— Ուրեմն, կադետ Բիգլեր, դուք կարծում եք, որ այն սպան, որի նկատմամբ դուք ձեզ պետք է պահեք իբրև ստորադրյալ, չափից ավելի՞ է ուտում։ Արդյոք չէի՞ք ուզում ասել, կադետ Բիգլեր, որ ես չափից շատ եմ լափել։ Շնորհակալ եմ ձեր կոպտության համար։ Համոզված եղեք, որ ես ձեզ հետ հաշիվ կտեսնեմ․ դուք ինձ դեռ չեք ճանաչում, բայց երբ պոդպորուչիկ Դուբին ճանաչեք չեք մոռանա։

Վերջին բառն ասելիս քիչ մնաց նա լեզուն կծեր, քանզի այդ ժամանակ թռչում էին մի խանդակի վրայով։

Կադետ Բիգլերը դարձյալ լռեց, մի բան, որ նորից վիրավորեց պոդպորուչիկ Դուբին, և նա կոպտաբար հարցրեց․

— Լսեցեք, կադետ Բիգլեր, կարծեմ ձեզ սովորեցրել են ձեր պետի հարցերին պատասխանել։

— Իհարկե,— ասաց կադետ Բիգլերը,— կանոնագրքում այդպիսի կետ կա։ Բայց ամենից առաջ, հարկավոր է պարզել մեր փոխհարաբերությունները։ Որքան ինձ հայտնի է, ես դեռ ոչ մի տեղ չեմ նշանակված, այնպես որ անմիջականորեն ձեզ ենթարկվելուս հարցը, պարոն պոդպորուչիկ, բոլորովին վերանում է։ Սակայն ամենակարևորն այն է, որ սպայական շրջաններում ստորադրյալը պարտավոր է պետերի հարցերին պատասխանել միայն պաշտոնական գործերի առնչությամբ։ Քանի որ մենք երկուսով նստած ենք ավտոմեքենայի մեջ, ապա չենք հանդիսանում այս կամ այն ռազմական գործողությանը մասնակցող մարտական միավոր և մեր միջև որևէ պաշտոնական փոխհարաբերություն չկա։ Մենք երկուսս էլ մեկնում ենք մեր ստորաբաժանումները, և ձեր այն հարցի պատասխանը, թե արդյոք չէի՞ ուզում ասել, որ դուք, պարոն պոդպորուչիկ, չափից ավելի եք լափել, ոչ մի դեպքում չէր կարող պաշտոնական արտահայտություն համարվել։

— Դուք վերջացրի՞ք,— բղավեց նրա վրա պոդպորուչիկ Դուբը,― դուք․․․

— Այո, — ասաց սառցաշունչ ձայնով կադետ Բիգլերը,— մի՛ մոռանաք, պարոն պոդպորուչիկ, որ մեզ կդատի սպայական պատվի դատարանը։

Պոդպորուչիկ Դուբը զայրույթից ու կատաղությունից ինքն իրեն կորցրեց։ Հուզվելիս նա սովորաբար ավելի մեծ անմտություններ ու հիմարություններ էր դուրս տալիս, քան հանգիստ ժամանակ։

Այդ պատճառով էլ մռլտաց․

— Ձեր հարցը կվճռի ռազմական դատարանը։

Կադետ Բիգլերն այդ առիթն օգտագործեց Դուբին վերջնականապես ջախջախելու համար, ուստի շատ մտերմական տոնով ասաց․

― Հանաք մի՛ արա, ընկեր։

Պոդպորուչիկ Դուբը վարորդին ձայն տվեց, որ մեքենան կանգնեցնի։

— Մեզանիg մեկը պետք է ոտքով գնա,— ասաց նա կակազելով։

— Ես մեքենայով եմ գնում,— հանգիստ պատասխանեց կադետ Բիգլերը,— Իսկ դու, ընկեր, ինչ կուզես արա։

— Քշի՛ր,— կարծես տենդի մեջ վարորդի վրա գոռաց պոդպորուչիկ Դուբը և փաթաթվեց լռության, կատարյալ արժանապատվության տոգայով, ինչպես Հուլիոս Կեսարը, երբ դավադիրները մոտենում էին նրան դաշունահարելու։

Այդպես հասան Զոլտանեց, որտեղ գտան իրենց գումարտակի հետքը։

Պոդպորուչիկ Դուբը և կադետ Բիգլերը սանդուղքի վրա վիճում էին, թե արդյոք ոչ մի տեղ չհաշվառված կադետն իրավունք ունի՞ բաժին պահանջելու լյարդաթոքի երշիկի այն քանակությունից, որ սահմանված է զանազան վաշտերի սպաների համար, ներքևում, խոհանոցում, արդեն կուշտ կերել էին, պառկել լայն նստարանների վրա և, դեսից-դենից զրուցելով, ամբողջ ուժով փստացնում էին ծխամորճները։

Խոհարար Յուրայդան ասում էր․

— Եվ այսպես, այսօր ես մի հիանալի գյուտ եմ արել։ Կարծում եմ, դա խոհարարական արվեստի մեջ մեծ հեղաշրջում կառաջացնի։ Դու հո գիտես, Վանեկ, որ այս նզովյալ գյուղում ես ոչ մի տեղ չկարողացա երշիկի համար սուսամբար գտնել։

— «Herba majaranae»^[27],— վրա բերեց ավագ գրագիր Վանեկը, հիշելով, որ ինքը դեղատնային ապրանքներ վաճառող է։

Յուրայդան շարունակեց․

— Դեռ չի ուսումնասիրված, թե մարդկային խելքն ինչպե՞ս է կարողանում անհրաժեշտության դեպքում ամենաբազմատեսակ հնարներ գտնել, թե ինչպես են նրա առաջ բացվում նոր հորիզոններ, թե ինչպես է նա կարողանում հնարել ամեն տեսակ անհավատալի բաներ, որոնց մասին մարդկությունը մինչ օրս չի երազել․․․ Տնետուն ընկած սուսամբար էի փնտրում, վազվզում, բացատրում, թե սուսամբարն ինչ պետք է անեմ, թե ի՛նչ տեսք ունի այդ սուսամբարը։

— Դու պետք է նկարագրեիր նրա հոտը,— իր նստարանի վրայից արձագանքեց Շվեյկը,— դու պետք է ասեիր, որ սուսամբարից թանաքի սրվակի հոտ է գալիս, երբ մարդ այն հոտոտում է ծաղկած ակացիաների ծառուղում։ Պրագայի մոտ, Բոգդալիցիի բլուրի վրա մի անգամ․․․

— Լավ, Շվեյկ,— աղաչական ձայնով ընդհատեց հոժարական Մարեկը,— թող որ Յուրայդան վերջացնի։

Յուրայդան շարունակեց պատմել․

— Տներից մեկում պատահեցի Բոսնիայի և Հերցոգովինայի օկուպացիայի ժամանակվա մի պաշտոնաթող ծեր զինվորի, որը որպես ուլան ծառայել է Պարդուբիցիում և մինչև հիմա չեխերենը չի մոռացել։ Նա սկսեց ինձ հետ վիճել, թե լյարդաթոքի երշիկի մեջ ոչ թե սուսամբար են գցում, այլ երիցուկ։ Ես ճիշտն ասած, չգիտեի ինչ ասեմ, որովհետև ամեն մի խելքը գլխին ու օբյեկտիվ մարդ պարտավոր է սուսամբարը համարել այն բոլոր համեմունքների թագավորը, որ գործ են ածվում լյարդաթոքի երշիկի համար։