Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

Հարկավոր էր գտնել մի այնպիսի փոխարինիչ, որ երշիկին բնորոշ հաճելի համուհոտ տար։ Եվ ահա տներից մեկում ես մի հարսանեկան մրտենու պսակ գտա, որ կախված էր ինչ-որ սրբի պատկերի տակ։ Այնտեղ նորապսակներ էին ապրում, և պսակի ոստերը դեռ բավական թարմ էին։ Եվ ես լյարդաթոքի երշիկի մեջ մրտենի գցեցի։ Ճիշտ է, ստիպված եղա եռման ջրով երեք անգամ խաշել, որպեսզի ոստերը փափկեին և կորցնեին չափազանց կծու համը։ Հասկանալի է, որ երբ լյարդաթոքի համար բռնագրավում էի այդ հարսանեկան մրտեպսակը, բավական շատ արցունք թափվեց․․․ Նորապսակները ինձ հրաժեշտ տալիս հավատացնում էին, թե այդ սրբապղծության համար, քանի որ պսակը օրհնված է եղել, ինձ կսպանի առաջին իսկ գնդակը։ Դուք կերաք փորոտիքից պատրաստած իմ սուպը, բայց ձեզնից ոչ ոք չնկատեց, որ մրտենու հոտ ուներ, և ոչ թե սուսամբարի։

— Յինջրիխով Հրադեցում,— հարեց Շվեյկը,— տարիներ առաջ մի երշիկագործ կար, ասունը Յոզեֆ Լիպեկ։ Նրա դարակի վրա երկու տուփ կար, մեկի մեջ՝ ամեն տեսակ համեմունքների մի խառնուրդ, որը նա գցում էր արյունի և լյարդաթոքի երշիկների մեջ, իսկ մյուսի մեջ միջատասպան փոշի, քանի որ երշիկագործը բազմիցս հավաստիացել էր, որ գնորդները երշիկն ուտելիս հաճախ ստիպված են եղել փայտոջիլ կամ տարական ծամել։ Նա միշտ ասում էր, թե փայտոջիլն իր համով շատ նման է դառնահամ նուշին, որը գցում են բաբայի մեջ, իսկ տարականները երշիկեղենի մեջ գարշելի հոտ են արձակում, ինչպես հին, բորբոսնած Աստվածաշունչը։ Այդ պատճառով, նա ուշի ուշով հետևում էր իր արհեստանոցի մաքրությանը և ամեն տեղ միջատասպան փոշի շաղ տալիս։

Եվ ահա մի անգամ նա արյունի երշիկ էր պատրաստում, իսկ այդ ժամանակ հարբուխ ուներ։ Նա դարակից վերցրեց միջատասպան փոշու տուփը և փոշին լցրեց արյունի երշիկի համար պատրաստած ֆարշի մեջ։ Այդ օրվանից Յինջրիխով Հրադեցում միայն Լիպակի խանութից էին արյունի երշիկ գնում։ Նրա խանութն ընկնելու համար մարդիկ ուղղակի գլուխ էին ջարդում։ Նա հիմար մարդ չէր և գլխի էր ընկել, որ դրա պատճառը միջատասպան փոշին է։ Այդ օրվանից նա սկսեց վերադիր վճարով արկղներով միջատասպան փոշի պատվիրել, իսկ այն ֆիրմային, որից փոշին գնում էր, նախազգուշացրել էր, որ արկղերի վրա գրեն․ «Հնդկական համեմունքներ»։ Դա նրա գաղտնիքն էր, որ իր հետ էլ գերեզման տարավ․․․ Բայց ամենից հետաքրքիրն այն էր, որ այն բոլոր ընտանիքներում, որոնք նրանից երշիկ էին գնում, բոլոր տարականներն ու փայտոջիլները վերացան։ Այդ օրվանից Յինջրիխով Հրադեցը պատկանում է Չեխիայի ամենամաքուր քաղաքների թվին։

— Վերջացրի՞ր,— հարցրեց հոժարական Մարեկը, որը թերևս, նույնպես անհամբեր սպասում էր խոսակցությանը մասնակցելու։

— Այդ մեկը վերջացրի,— պատասխանեց Շվեյկը,— բայց այդպիսի մի դեպք էլ տեղի է ունեցել Բեսկիդիում։ Այդ մասին կպատմեմ կռվի գնալիս։

Հոժարական Մարեկն սկսեց․

— Խոհարարական արվեստն ամենից լավ ճանաչվում է պատերազմի ժամանակ, մանավանդ ռազմաճակատում։ Ես ինձ թույլ եմ տալիս անել մի փոքրիկ համեմատություն։ Խաղաղ ժամանակ մենք բոլորս կարդացել ու լսել ենք այսպես կոչված սառցային սուպերի մասին, որոնց մեջ սառույց են գցում։ Դրանք հյուսիսային Գերմանիայում, Դանիայում, Շվեդիայում սիրված ճաշեր են։ Բայց ահա վրա հասավ պատերազմը, և այս ձմեռ Կարպատներում զինվորներն այնքան սառած սուպ ունեին, որ բերանները չէին դնում, չնայած որ ընտիր ճաշ է։

— Սառած գուլյաշ կարելի է ուտել,— առարկեց ավադ գրագիր Վանեկը,— բայց ոչ երկար ժամանակ, ամենաշատը մի շաբաթ։ Նրա պատճառով մեր իններորդ վաշտը դիրքերը թողեց։

— Դեռևս խաղաղ ժամանակ,— արտակարգ լրջությամբ ասաց Շվեյկը,― ամբողջ զինվորական ծառայությունը պտտվում էր խոհանոցի և ամեն տեսակ կերակուրների շուրջը։ Մեզ մոտ, Բուդեյովիցիում, մի օբերլեյտենանտ կար, անունը Զակրեյս։ Նա շարունակ պտտվում էր սպայական խոհանոցի շուրջը և, եթե զինվորներից մեկը որևէ զանցանք էր կատարում, հրամայում էր․ «Զգաստ»։ Եվ վրա էր պրծնում․ «Սրիկա, ես քո ռեխից իսկական ծեծած կոտլետ կպատրաստեմ, քեզ ճզմելով կարտոֆիլի պյուրե կդարձնեմ և հետո այդ բոլորը կտամ քեզ, որ ինքդ լափես։ Սագի աղիքներն ու բրինձը քամակիցդ կթափվեն և դու կնմանվես թավայի մեջ խոզաճարպով տապակվող նապաստակի։ Ա՛յ, տեսնում ես, պետք է խելքդ գլուխդ հավաքես, եթե չես ուզում, որ մարդկանց թվա, թե դու կաղամբով ֆարշած տապակա ես»։

Դրա շարունակությունը և նրանց հետաքրքիր զրույցը, թե պատերազմից առաջ մենյուն ինչպես են օգտագործել զինվորներին դաստիարակելու նպատակներով, ընդհատվեցին մի ահռելի գոռոցով, որ լսվեց վերևից, որտեղ հանդիսավոր ճաշկերույթն ավարտվելու վրա էր։

Ձայների խառնակ ղռվռոցի մեջ ջոկվում էր կադետ Բիգլերի ականջ ծակող ձայնը․

— Զինվորը դեռևս խաղաղ ժամանակ պետք է իմանա, թե պատերազմն ինչ է պահանջում, իսկ պատերազմի ժամանակ չմոռանա վարժադաշտում սովորածը։

Ապա սկսեց ֆսֆսալ պոդպորուչիկ Դուբը․

— Խնդրում եմ հավաստել, որ արդեն երրորդ անգամն են ինձ վիրավորում։

Վերևում մեծ գործեր էին կատարվում։

Պոդպորուչիկ Դուբին, որը կադետ Բիգլերի նկատմամբ մեզ արդեն հայտնի նենգ դիտավորություններ ուներ և փափագում էր հրամանատարի առաջ սիրտը բանալ, սպաները դիմավորեցին սոսկալի հարայ-հրոցով։ Հրեայի օղին բոլորի վրա հիանալի ներգործություն էր ունեցել։

Ամեն մեկը ջանում էր մյուսից բարձր գոռալ, ակնարկելով պոդպորուչիկ Դուբի ձիավարական արվեստը․ «Առանց ձիապանի յոլա չի գնա»։ «Վախեցած մուստա՜նգը»։ «Ինչքա՞ն ժամանակ ես դու, բարեկամ, կովբոյների մեջ ապրել արևմուտքում»։ «Կրկեսի ձիախաղա՜ցը»։